در باب زمان ها یکی از زمانهایی که برای اجابت دعا مطرح کردم، عید فطر بود. بخشی از خطبۀ امام‌علی(سلام الله علیه)را که در روز عید فطر ایراد فرموده بودند، نقل کردم که الان تکرار می‌کنم. از آن استفاده می‌کنیم که دعا در این زمان به اجابت نزدیکتر است. در جملاتشان این بود: «أَلَا وَ إِنَّ هَذَا الْیوْمَ یوْمٌ جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ عِیداْ»؛ هان! آگاه باشید امروز روزی است که خداوند آن را برای شما عید قرار داده است، «وَ جَعَلَکُمْ لَهُ أَهْلًا»؛ و شما را اهل آن قرار داده است، «فَاذْکُرُوا اللَّهَ یذْکُرْکُمْ وَ کَبِّرُوهُ وَ عَظِّمُوهُ وَ سَبِّحُوهُ وَ مَجِّدُوهُ»؛ پس خداوند را یاد کنید تا خداوند شما را یاد کند. «وَ ادْعُوهُ یسْتَجِبْ لَکُم»[1]؛ و او را بخوانید، تا شما را اجابت کند که همان دعاست. درخواست کنید که درخواست شما به اجابت می‌رسد. این، همان اثرگذاری است که ما گفتیم. این زمان خاص دارد. این مقطع از این حرکت که از آن زمان ترسیم می‌شود قداست دارد و روی دعای شما اثر می‌گذارد از نظر اینکه به اجابت برسد.
در روایات داریم که شب عید فطر کمتر از شب قدر نیست. فقط می‌خواستم این جمله را معنا کنم. اشارۀ به این است که آثاری که در شب قدر بر اعمال ما مترتّب می‌شود، چه بسا آن آثار هم در شب عید فطر بر اعمال ما مترتّب می‌شود، در اثرگذاری روی اعمال کمتر از شب قدر نیست؛ به این معنا در اثر گذاری این مقطع زمانی روی اعمال. از جمله از اعمال ما دعاست. شب عید فطر؛ یعنی این مقطع زمانی هم مثل آن مقطع زمانی روی دعا اثر دارد. اثر به این معنا روی اجابت دعا باشد؛ لذا هم روز و هم شب را خواستم بگویم.
سراغ چند جمله از زین العابدین(سلام الله علیه)می‌روم که در دعای روز عید فطر فرمودند. در صحیفۀ سجادیه دعای چهل و ششم است: «یا مَنْ یرْحَمُ مَنْ لَا یرْحَمُهُ الْعِبَادُ»؛ که خطاب به خداوند است. اوّل دعا هم از همین جا شروع می‌شود. ای موجودی که رحم می‌کنی به کسی یا کسانی که بندگان به او رحم نمی‌کنند! نکته‌ای را در باب ترحم و مهربانی کردن هر کس به دیگری بیان کنم. این‌ها در بین روابط عباد با یکدیگر بدون غرض نمی‌شود. بالاخره غرضی در نظر گرفته می‌شود تا رحم یا مهربانی بکند. مطلب، کلّی است. در باب خداوند این‌طور نیست. آنجا بحث غرض مطرح نیست. فرض کنید که چون یک خوبی به خدا کردی، خدا بیاید مهربانی کند. خدا کیسه‌ای ندارد که از ناحیۀ بندگانش چیزی در آن برود. به خلاف بندگان که این‌ها بدون غرض به یکدیگر مهربانی نمی‌کنند.
چه بسا زور کلام و فرمایش زین العابدین(سلام الله علیه)این باشد که اگر کسی به انسان بد بکند، انسان حاضر نیست به او خوبی بکند. در روابطی که ما عباد داریم، غالبا این‌طور است. بندگان با هم رابطه دارند. اگر رابطۀ‌شان شکرآب باشد و رابطه خوبی نباشد و بد کرده باشد، به طور غالب این‌طور است که حاضر نیست مهربانی بکند. چه بسا اشارۀ به این باشد که تو موجودی هستی که اگر با تو بد کردند، تو به آنها خوبی می‌کنی. «یا مَنْ یرْحَمُ مَنْ لَا یرْحَمُهُ الْعِبَادُ»؛ آدمی که زشت کار است و بندگان خدا حاضر نیستند به او مهربانی کنند، مطرود است. امّا هیچ‌گاه بنده‌ای از درگاه تو با همۀ زشت کاری‌ها مطرود نمی‌شود.
«وَ یا مَنْ یقْبَلُ مَنْ لَا تَقْبَلُهُ الْبِلَادُ»؛ جنبۀ کنایی دارد : ای کسی که می‌پذیرد شخصی را که شهرها او را نمی‌پذیرند! بلاد، دنبالۀ همان است. اگر شخصی در شهری به زشت کاری مشهور شده باشد، می‌گوییم: این شهر او را نمی‌پذیرد. اوّلی جنبۀ شخصی داشت. دومی جنبۀ عمومی پیدا می‌کندو توسعه می‌دهد. اوّلی جنبۀ روابط شخصی بود: «یا من یرحم من لایرحم العباد»؛ جنبۀ شخصی است آنجا «بلاد» دارد؛ یعنی شهرت به زشت کاری داشته باشی؛ ولو به این حدّ هم رسیده باشد، در عین حال تو او را می‌پذیری؛ یعنی اگر به حدّ اعلای بدی رسیده باشی. بالاتر از این نمی‌شود، فرض کرد. ولی هیچ‌گاه از درگاه تو مطرود نیست.
جملۀ سوّم «وَ یا مَنْ لَا یحْتَقِرُ أَهْلَ الْحَاجَهِ إِلَیهِ»؛ یعنی ای موجودی که نیازمندان خودش را خوار نمی‌کند؛ «وَ یا مَنْ لَا یحْتَقِرُ أَهْلَ الْحَاجَهِ إِلَیهِ». معمولا این‌طور است. اگر کسی محتاج به دیگری بشود و آن شخص هم بفهمد که به او احتیاج دارد، حتی کمکش هم بکند ولی از نظر درونی این حاجتمند و نیازمند بودن او پیش این شخص روی او اثر می‌گذارد. از نظر شخصیتی قدری پایین بیاید. اینکه تعبیر خوار دارد، «وَ یا مَنْ لَا یحْتَقِرُ أَهْلَ الْحَاجَهِ إِلَیهِ»؛ نیازمندانش را خوار نمی‌کند! یک وقت هست از نظر ظاهر است که بروز بدهد. یک وقت حتی پیشش خوار نمی‌شود. اوّل مسئلۀ اینکه شخصی باشد که رابطه‌‌اش رابطۀ خوبی نباشد. دوّم این است که نیازمند است. رابطه خوب نیست. نیازمند است. حالا بد آمده است.
جمله چهارم «وَ یا مَنْ لَا یخَیبُ الْمُلِحِّینَ عَلَیهِ»؛ آی موجودی که اصرار کنندگان خود را ناامید نمی‌سازی! این، همان الحاح در دعا است. خدا الحاح در دعا را می‌پسندد؛ یعنی مرتّب به او اصرار کنی. این‌ها را ردیف آورده است. رابطه‌ام با خدا خوب نیست. دو: به او احتیاج دارم. اصرار هم به او می‌کنم. ناامید هم نمی‌کند. چهار جمله از دعای صحیفه برای روز عید فطر بود.من از این جملات استفاده نمی‌کنم؛ چون عید فطر، روزی است که حتی بدکاران که حاجتمند به خدا باشند، اگر به خدا رو آورند و اصرار کنند، از درگاهش محروم نمی‌شوند. لذا می‌خواستم عرض کنم که از روز و شب عید فطر، این‌طور استفاده می‌کنیم. این زمان مدخلیّت دارد و روی اجابت دعا تأثیر دارد. هنوز که هنوز است، فرصت از دست نرفته است. به حسب ظاهر امشب و فردا هم باز از زمان هایی است که در دعا مؤثّر است.
اما تذکّری‌بدهم: ماه رمضان تمام شد. بهترین ماه های سال و لیالی قدر بر ما گذشت که بهترین شب ها بود. اعتقاد همۀ ما این است که این‌طور نیست که خدا هم ما را دست خالی رد کرده باشد. بیایید در گفتارها و کردارهایمان تجدید نظر بکنیم. در ازای این همه محبتی که خدا به ما کرده تجدید نظر بکنیم. به این معنا که تصمیم بگیریم از این به بعد کردارهایمان انسانی و الهی باشد. مقیّد باشیم. کسی از من سؤال کرد که می‌خواهم جواب بدهم. اگر خواستیم بفهمیم خدا ما را در ماه رمضان آمرزیده یا نه، از کجا بفهمیم؟ این سؤال عمومی بود. یکی از نشانه هایش را بگویم. آنجا که دیدی بعد از این ماه رمضان در رفتار، کردار وگفتارت تجدید نظر کردی و کمی از نظرعمل شخصی در روابط اجتماعی، خانوادگی، محیط کاری، رفاقتی و آموزشی مراقبت می‌کنید. چهار محیط داریم که غالباً در این چهار محیط هستیم. خانوادگی، آموزشی، شغلی و رفاقتی. درست؟ توجه دارید که این حرفی که می‌زنم مشروع است یا نه؟ کاری که می‌کنم انسانی و الهی است؟ یا نه. اگر دیدید این مراقبت برای شما پیدا شده، بدانید که خدا شما را آمرزیده است. واقعا ببینید بعد از ماه رمضان، این ماه رمضان روی ما اثر گذاشت یا نه؟ یک اثرش آمرزش گناهان است. بعد از ماه رمضان در ربط با اعمالم چه طور هستم. مراقبت پیدا کردم و حواسم جمع شده یا نه؟ اگر دیدید شده، بدانید که عنایت کرده است. حالا رها نکن. بیایید از این عنایات الهی پاسداری کنید و آن را نگه بدارید. لطفی که خدا به شما کرده است تنبّه تذکّر است. صددرصد از خواب بیدار نشدی و کمی چشمت باز شد. نگذار دو مرتبه بسته شد از چه لحاظ فردی و اجتماعی در تمام محیط ها فرق کردیم یا همان حیوان سابق هستیم.
لذا خواستم به دوستان بگویم که نگذارید این جلسات بدونِ اثر عملی باشد. اگر شما نگه بدارید بدانید که سر نخی برای پیشرفت شما در وادی انسانیت و الهیّت است. چه عمل شخصی چه در ربط با دیگران باشد عمل، گفتارها و کردارهاست.
«اللهم صل علی محمد و آل محمد»
