فحش طعن لعن

آنچه باید قبل از خواندن این کتاب بدانیم:

زبان مهم‌ترین و اصلی‌ترین وسیلۀ ارتباطی انسان است. از آنجا که انسان ابتدای به ساکن از طریق سخن گفتن سعی در برقراری ارتباط می‌کند، می‌توان به اهمیت و نقش جدی زبان پی برد. از نظر دین هم زبان که وسیلۀ سخن گفتن است، آوردگاه فضائل و رذائل مهمی است. همان زبان که می‌تواند با ذکر الهی بال پرواز انسان باشد، با دروغ و غیبت عامل سقوط اوست. از جهت گستردگی آفات زبان بسیارند و در معارف دینی به آنها اشاره شده است. در بیانات حضرت آیت الله العظمی‌ حاج‌آقامجتبی‌تهرانی (رحمه الله علیه) هم به عناوین مختلفی به این آفات اشاره شده است. گاه این آفات بحثهای مستقلی را در کلام معظم‌له؟ره؟ به خود اختصاص داده‌اند و گاه در ذیل مباحث دیگر مطرح شده‌اند. مباحث مستقل تحت عناوین مشخص منتشر گردیده‌اند.

بر آن شدیم که با تحقیق و دقت در سایر مباحث آفات مرتبط با زبان را گردآوری و تحت عنوان کتاب نخست مجموعۀ آفات زبان منتشر گردند و به این وسیله تمام آفات زبانی که معظم‌له (رحمه الله علیه) بیان فرموده‌اند در یک قالب به مخاطبان عرضه گردد.

این مجموعه شامل 11 آفت زبان است:

انتقام‌جویی، عنف، فحش، لعن نامشروع و طعن از کتاب «نفس و حالات آن»

ادلال از کتاب «عجب و انکسار»

افتخار، عصبیت زبانی و کتمان حق از «کتاب نفس و آثار آن»

خوض در باطل و کلام بی‌فایده از کتاب «حرام‌خواری و خیانت»

جملاتی از کتاب:

انسان باید همۀ اموراتش ضابطه‌ای داشته باشد؛ حتّی فکرش. فکر؛ یعنی کار کردن روی آن موج‌هایی که در ذهن می‌آید، نه تصوّرات. کار کردن روی تصوّراتی که به ذهن می‌آید هم باید ضابطه‌ای داشته باشد؛ کار فکری، زبانی، قدمی، قلمی و… اعضا و جوارحت نباید به آن معنا آزاد باشند

انسان نباید در رابطۀ با عباداتش حالت ادلال و منّت داشته باشد. منّت یعنی چی؟ تقرّبِ چه چیزی نسبت‌به ما؟ اگر بخواهیم بی‌پرده سخن بگوییم، باید بگوییم آن‌ کسانی که برای بهشتش خدا را عبادت می‌کنند و معصیت را برای ترس از دوزخش ترک می‌کنند، از نظر واقعی، نفس پرستند نه خدا پرست. اگر انسان دقیق بشود و مطلب را بشکافد و جلو برود، اندرونش را درست وارسی کند، زوایای دلش را گردش کند، می‌بیند واقعش نفع پرست است، نه خدا پرست.

مسئلۀ نژاد و قوم حتّی از مسئلۀ نسبت‌های جسمانی خیلی پست‌تر است. لذا مسئلۀ افتخار در بین اعراب و در دو رابطۀ نسبت‌های جسمانی و نژاد زیاد مطرح بود. چه‌بسا دست‌های استعماری خیلی بعدها روی آن کار می‌کردند، برای آن‌که مسلمان‌ها را شعبه شعبه کنند و آنچه را که امتیاز واقعی و کمال واقعی است و در مکتب‌های الهی محور قرار می‌گیرد، بکوبند.

اگر سخن انسان نه فایدۀ مشروع دنیوی داشته باشد و نه فایدۀ اُخروی، از نظر اخلاقی مذموم و نکوهش شده است؛ امّا از نظر فقهی گویندۀ این کلام معصیت‌کار نیست. از نظر اخلاقی، این سخن در رابطه با نیروی شهوت است و این شخص شهوت حرف زدن دارد و باید خودش را معالجه کند؛ امّا از نظر فقهی گناهکار نیست.

در روایتی دارد که اکثر اهل آتش از راه زبان و در رابطه با معصیت‌های زبانی وارد آتش می‌شوند؛ لذا انسان باید دقّت کند که نقل کردن خطا و معصیت، نعوذبالله، برای اشباع کردن مرتبه‌ای از شهوتش نباشد. «وصف العیش نصف العیش» نباشد. چرا؟ جهت آثار زشت مترتّب بر این عمل است که به چند اثر اشاره می‌کنم.