امتحان الهی به بلا، شکر، صبر

آنچه باید قبل از خواندن این کتاب بدانیم:

بدون تردید و بر اساس معارف دینی همۀ مؤمنین در سراسر زندگی خود در معرض امتحان الهی قرار می‌گیرند. اهمیت آزمایش‌های الهی در زندگی انسان تا به آن حد است که سعادت او مستلزم موفقیت در این آزمون است و شکست در آن موجب شقاوت او است. حضرت‌آیت‌الله‌العظمی‌حاج‌آقا مجتبی‌تهرانی(ره) همچون همه مباحث خود با استناد به مبانی علمی و به‌طور مبسوط آزمایش الهی را مورد بحث قرار داده‌اند. به جرئت می‌توان گفت مجموعۀ این مباحث به مثابۀ دفترچۀ راهنمای مواجهه با آزمون‌های الهی است. ایشان ابتدا در سالهای 1368 و 1369 در قالب 57 جلسه به‌طور مفصّل موضوعاتی در این زمینه را تبیین کردند و سپس در سال 1378 در قالب 13 جلسه نکات مهم، کلیدی و کاربردی بحث را خلاصه‌وار بیان فرمودند. این هفتاد جلسه تحت عنوان کلی «آزمایش الهی» در هفت مجلد با عناوین «ویژگی‌های آزمون الهی»، « بلا، شکر و صبر»، «فتنه»،  «امتحان فردی و اجتماعی»، « راه قبولی در امتحان الهی»، «نقش طاعات و عبادات» و «راه سعادت بشری» به چاپ رسیده است.

عنوان جلد دوم از کتاب‌های فوق‌الذکر که شامل سیزده جلسه است برگرفته از از دو مادۀ امتحان الهی یعنی شکر و صبر است. بلاهایی که خداوند بر بندگانش نازل می‌کند بر اساس الطاف الهی و متناسب با ظرفیت‌های اوست و موجب زدودن موانع پیش روی انسان برای سیر الی الله است. هر آنچه خدا خلق کرده مواد عمومی آزمایش مؤمنین است و محور همۀ این آزمایش‌ها، صبر و شکر است.

سوالاتی که در این کتاب پاسخ داده می‌شود:

بلا در سیر معنوی انسان چه تأثیری دارد؟

نقش تربیتی بلا برای انسان چیست؟

آزمایش‌های الهی برای انسان چه نقش‌هایی دارد؟

فرق تجدیدی در امتحان الهی و امتحان بشری چیست؟

چرا مؤمن خدا را به ربوبیت و خودش را به عبودیت شناخته است؟

مواد امتحانی و ابزاری آزمایش‌های الهی چیست؟

آیا مواد امتحانی خاص هم برای مؤمن مطرح است؟

آزمون به شکر و صبر چگونه است؟

آیا آزمایش مؤمن قدر و اندازه‌ای از نظر مقدار و زمان دارد؟

نعمت‌های دنیایی برای مومن خیر است یا شرّ؟

رابطۀ دعا و بلا چیست؟

دعا برای دفع بلاست یا رفع بلا؟

آیا مواد امتحانی در فصول مختلف زندگی متفاوت است؟

آیا آزمایش به صبر و شکر تقدم و تاخر دارد؟

سرّ امتحان الهی و سرّ السرّ آن چیست؟

اگر کسی در آزمایش به شکر قبول شد آیا به صبر هم آزمایش می‌شود؟

کلید واژه‌ها:

استعدادهای معنوی/ سنت الهی/ اوامر و نواهی/ ابتلا/ تنعمات اخروی/ مقامات معنوی/ مقام توکل/ مقام رضا/ معاصی/ بهشت/ گناهان صغیره و کبیره/ پردۀ غفلت/ آزمایش/ مؤمن و منافق/ توبه و رجعت/ کرامت/ حق الله و حق الناس/ استغفار/ مقام امامت/ رسالت و نبوت/ وحی/ خلیل/ تجدید امتحان/ مربیان تربیتی/ عبودیت/ ربوبیت/ مواد امتحانی/ استدراج/ ابزار آزمایش/ مسئولیت‌های اجتماعی/ قبض و بسط/ عقل/ دل/ غضب و شهوت/ اعضا و جوارح/ امور اعتباری/ قوای درونی و بیرونی/ شقاوت/ سعادت/ کفارۀ گناهان/ پاداش و ترفیع/ داوطلبانه/ شکر/ صبر/ قضا و قدر/ مرگ/ دعا و بلا/ صله رحم/ نسبیت/ فاقد و واجد/ رحمت رحمانیه و رحیمیه/ هدیه/ کلاه شرعی/ بیع و ربا/

عبارتی از متن کتاب:

یک سنخ امتحانات برای اهل ایمان روشن است و متوجه امتحان الهی می‌شوند. مثلاً به انسان ضربۀ مالی یا ضربۀ جانی می‌خورد یا خود و اولاد و نزدیکان دچار بیماری می‏شوند. اما یک سنخ آزمایش‌های خدا آشکار نیست و در آن ظرافت و پیچیدگی است که انسان را گمراه می‌کند. پیچیدگی در آنجایی است که انسان نفهمد مورد آزمایش قرار گرفته است و خیال کند به او لطف شده است. این مسئله در بحث استدراج مطرح می‏شود، به این ترتیب که انسان معصیت و خلاف‌کاری می‌کند و می‌بیند که خدا در این رابطه به او ضربۀ مالی نزد. غفلت می‏کند و نمی‌فهمد که در حال امتحان شدن است. گاهی انسان خیال می‌کند که دارد به وظیفۀ شرعی عمل می‌کند، غافل از اینکه خلاف شرع می‌کند و خدا دارد از همین جا امتحانش می‌کند. این مادۀ امتحانی خیلی ظریف است.