روایت از امام هادی صلوات الله علیه منقول است که حضرت فرمودند: دنیا بازار است. کنایه از این که دنیا محل اکتساب است، به قول ما بازرگانی است. بسار خوب، به این جهت سقف دارد تمام دنیا. «اَلدُّنیا سُوقٌ» دنیا مثل بازار است که در آن جا تجارت می کنند.
«رَبِحَ فیها قَومٌ» گروهی از این بازار، در این بازار کار می کنند و ازش سود می برند.
« وَ خَسِرَ آخَرُونَ» گروهی هم، خب این ها زیان می بینند. این جمله کوتاه به اصطلاح از امام هادی علیه السلام است.
علی علیه السلام، این را یک کم بازتر می فرماید، توی نهج البلاغه است: «اَلدُّنیا مَتْجَرُ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ اکْتَسَبُوا فِیهَا الرَّحْمَهَ» خیلی باز می کند علی علیه السلام. دنیا محل و جایگاه بازرگانی دوستان خداست. این را توجه کنید. این همان است،ها! «اَلدُّنیا سُوقٌ» اما خب این بازترش کرده است. بازار برای کی ها؟ دوستان خدا، فهمیدی؟ مال آن هاست. «اَلدُّنیا مَتْجَرُ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ اکْتَسَبُوا فِیهَا الرَّحْمَهَ» آن ها در دنیا رحمت و فضل الهی را به دست می آورند؛ یعنی با کارهایی که می کنند. بده و بستان با خداست دیگر، نیست این جور؟! چیز هم دارد « إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِینَ » درست است یا نه؟ اموال و انفس و همه چیزشان خداست. تو فروشنده او خریدار، به تعبیر قرآن البته، حالا من نمی خواهم وارد آن آیه بشوم، حالا در حد همین روایات.«اکْتَسَبُوا فِیهَا الرَّحْمَهَ» در این محل بازرگانی و در این بازار این ها فضل و رحمت الهی را به دست می آورند. خب، «وَ رَبِحُوا فِیهَا الْجَنَّه» سود این کارکرد این ها بهشت است.
این جملۀ کوتاه امام هادی علیه السلام این جا دارد باز می شود، علی علیه السلام بازش می کند. این تعبیراتی که وارد شده است در باب دنیا، و او این است که دنیا برای این نیست که بخوری و بخوابی و کذا بکنی. می فهمی چی می خواهم بگویم؟ حیوان ها هم مثل همه مایند، حیوان ها بهتر از تو هستند در این چه بسا! از ما مقدمند در این کارها. توجه می کنی چه می خواهم بگویم؟ بله، خدمتتان عرض شود با که اعصاب آرام تر و بهتر هم چیز می کنند.
دنیا برای انسان این است که اصلا مال این است که تکامل است، گوش کنید چه می خواهم بگویم. نه این که بیایی این جا یک سنخ کارهای حیوانی بکنی بعد هم که حیوانات مردند، تو هم بمیری تمام شد و رفت؛ نه این نیست. دنیا برای عمل است، درست است؟ آن هم چی؟ عملی الهی، بعد هم سودی چی؟ متناسب با عمل ببری تو. گوش کن! این جا که آمدی، این جا کاسبی است؛ اما نه این کاسبی ظاهری، این به مقدار گذران زندگی است؛ توجه کنید! چون بلاخره این مرکب ما کاه و یونجه می خواهد. مرکب کاه و یونجه می خواهد. درست است؟ اما نه همیشه دنبال انباشتن کاه و یونجه و جو باشی، فهمیدی؟ این را که می گذاری و می روی؛ نه! این نیست به مقداری که سرپا باشی بتوانی چه کار کنی؟ آن تجارت را بکنی. فهمیدی چه می خواهم بگویم؟ آن جا، آن کاسبی، یکی طرفش تو، طرف دیگرش کی؟ خدا.
إِنَّ الدُّنْیَا دَارُ صِدْقٍ لِمَنْ صَدَقَهَا وَ دَارُ عَافِیَهٍ لِمَنْ فَهِمَ عَنْهَا وَ دَارُ غِنًى لِمَنْ تَزَوَّدَ مِنْهَا وَ دَارُ مَوْعِظَهٍ لِمَنِ اتَّعَظَ بِهَا مَسْجِدُ أَحِبَّاءِ اللَّهِ وَ مُصَلَّى مَلَائِکَهِ اللَّهِ وَ مَهْبِطُ وَحْیِ اللَّهِ وَ مَتْجَرُ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ اکْتَسَبُوا فِیهَا الرَّحْمَهَ وَ رَبِحُوا فِیهَا الْجَنَّه.
قسمتی از حکمت 131 نهج البلاغه. خوبی ها و زیبایی های دنیا:
همانا دنیا، سرای راستی برای راستگویان، خانۀ تندرستی برای دنیا شناسان، و خانه بی نیازی برای توشه گیران،و خانه پند، برای پند آموزان. دنیا سجده گاه دوستان خدا، جای نماز فرشتگان الهی، فرود گاه وحی خدا، و جایگاه تجارت دوستان خداست، که در آن رحمت خدا را به دست آورن، و بهشت را سود برند.
قسمتی از حکمت 131 نهج البلاغه – بحارالانوار، ج 70، ص 129 و ج74، ص 418
سورۀ مبارکۀ توبه، آیۀ 111