طاعت و اطاعات الهی

مجموعه: معارف اسلامی
نام: طاعت و اطاعات الهی
سال طرح مباحث: 1369 – جمادی الاول — شعبان المعظم

70,000 تومان

دسترسی: موجود در انبار

کد 1206024 دسته:

مشخصات

وزن 255 گرم
ابعاد 210 × 140 × 8 میلی‌متر
نوع جلد

قطع

شابک

978-600-6940-88-5

تعداد صفحات

240

آدرس فیپا

http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/8877089

چاپ اول

1402

نوبت چاپ

1

ناشر

توضیحات

آنچه باید قبل از خواندن این کتاب بدانیم:

خداوند متعال غرض از خلقت انسان را عبودیت معرفی می‌نماید و بندگی نیز همان حقیقت عبودیت است. عبد به کسی گفته می‌شود که تعلق به مولا و صاحب خود دارد و اراده‌اش تابع ارادۀ اوست. عبودیت نهایت اوج کمال یک انسان و قرب او به خدا است. اطاعت الهی شامل اطاعت از خدا و پیامبر؟صل؟ و اهل بیت ؟عهم؟ می‌باشد. اطاعت از رهبران و عالمان دین و پدر و مادر نیز در صورتی که در راستای اطاعت الهی باشد اطاعت الهی محسوب می‌شود. اطاعت از خداوند آثار و پیامدهایی از قبیل بصیرت و روشن بینی، کثرت رزق دارد. و نیز آفات و موانعی مانند جهل، هوای نفس، ریا، اطاعت و بندگی خدا را تهدید می‌کند. از عوامل مؤثر اطاعت و بندگی خداوند می‌توان از تقوا، تواضع و خودشناسی نام برد.

حضرت آیت الله العظمی حاج آقا مجتبی تهرانی ؟ره؟ بعد از بحث گناه و آثار آن، موضوع طاعت و اطاعات الهی را طی 14 جلسه مورد بحث و بررسی کرده و با مراجعۀ همه جانبه به آیات با استناد به حدود 90 روایت این موضوع را محقّقانه مورد مداقه قرار داده‌اند.

 

سوالاتی که در این کتاب پاسخ داده می‌شود:

تفاوت طاعت درونی و طاعت بیرونی چیست؟

راه کسب رضا  محبت الهی چیست؟

مراتب اطاعت چیست؟

نشانه های محبت به خدا کدام است؟

متعلق انقیاد دل چیست؟

چرا محبت به خدا امری فطری است؟

راه تشدید حب در درون چیست؟

 

کلید واژه‌ها:

اطاعت / اولیای خدا / انقیاد قلب / محبت / رضایت الهی / اطاعت قلبی / اطاعت عملی / اهل محبت / دوستان خدا / خوف و بیم / کتمان محبت / فرمان های تشریعی / ارادۀ تکوینی / احکام الله / حلاوت محبت / صنع الهی / جاذبه های دنیایی / مدعیان ایمان / احسان

 

عبارتی از متن کتاب:

نکته‌ای که انسان باید در مورد جملۀ «مَنْ‏ نَصَبَ‏ نَفْسَهُ‏ لِلنَّاسِ‏ إِمَاماً» خیلی دقت کند، به‌خصوص کسانی که خواه ناخواه اعمال آنان الگو قرار می‎گیرد، این است که تصور نشود انسان حتما باید امام و رهبر جامعه باشد تا چنین ویژگی داشته باشد، این الگوبرداری مختص آنان نیست، البته آنان سمبل هستند، اما هر کس در هر محیطی که خودش را به عنوان یک سرپرست معرفی می‎کند، چه در خانواده و محیط خانوادگی، چه در مدرسه و محیط تعلیم و تربیت، چه در محیط کار و هر جایی دیگری که خودش را این‌چنین معرفی می‎کند و سرپرست آن بخش است باید چنین ویژگی‌ای داشته باشد. برای تأثیرگذاری بر دیگران حکم لازم نیست، همین‌که یک عده زیر نظر انسان هستند مصداق همین مطلب هستند.

بنابراین الگو دادن از عناوین قصدیه نیست. پدر بخواهد یا نخواهد عملی که انجام می‎دهد الگو است، ممکن است بگوید که من نخواستم او یاد بگیرد، اما چه بخواهد یا نخواهد، فرزند یاد می‎گیرد.

 

فهرست کتاب

مقدّمه| 15

جلسۀاوّل:   19

معانی طاعت| 19

معنای لغوی طاعت| 19

کراهت ضدّ طاعت نیست| 20

اطاعت ایجابی و نفی یی| 21

معنای طاعت در مقابل تقوا| 21

طاعت بیرونی و درونی| 22

طاعت به معنای موافقت عملیّه| 22

طاعت به حکم عقل است| 23

مناط حکم عقل شکر منعم است| 23

طاعت به معنای بنای قلبی بر التزام عملی| 25

عاقل در هر حال مطیع ربّ است| 26

اطاعت قلبی پشتوانه ای بزرگ است| 26

جلسۀ دوّم:   31

مروری بر مباحث گذشته| 31

آثار طاعت| 32

آثار مختصّ اطاعت بر اساس انقیاد قلبی| 32

دواعی طاعات| 33

تکفّل امور دنیوی عبد توسط مولا| 34

مصیبت واگذار کردن عبد به خودش| 36

تنها وظیفۀ عبد| 36

طاعت غنیمت زیرکان است| 37

اثر اوّل طاعت، تقرّب به حق| 38

اثر دوّم طاعت، مشکل گشایی| 40

طاعت از روی خودخواهی و خداخواهی| 40

لزوم تحصیل حالت انقیاد قلب| 41

جلسۀسوّم:   45

مروری بر مباحث گذشته| 45

سعادتمندترین مردم| 46

اطاعت قلبیّه، ریشه در محبّت دارد| 46

اطاعت خودخواهانه و اطاعت خداخواهانه| 47

اطاعت از اولیای حق| 47

جلب نظر محبوب| 48

دریافت فرمان های حق از طریق اولیا| 49

اولیا، سرآمد دوستان خدا هستند| 50

محبّت، پیرو ساز است| 50

شیعه کیست؟| 51

نشانه های شیعه| 52

درجات محبّت| 55

شیعه از زبان حضرت‌زهرا(س)| 56

مصایب دنیا تطهیر کنندۀ مؤمن است| 58

موالی خود را در قیامت شرمسار نکنیم| 59

جلسۀچهارم:   61

مروری بر مباحث گذشته| 61

مراتب اطاعت و ریشۀ آن

دلیل شدّت و ضعف محبّت| 62

شدّت و ضعف محبّت ناشی از معرفت است| 63

اسباب ایجاب حبّ‌به خدا مختلف است| 64

منشاء محبّت در اولیای خدا| 65

چگونه بفهمیم اهل انقیاد قلبی هستیم| 65

نشانه های محبّت به خدا| 66

میل به دیدار خدا| 66

تقدّم خواستۀ خدا بر خواستۀ خود| 67

عدم غفلت از خدا| 68

ملاک حزن و مسرّت| 69

محبّت به محبّین و مؤمنین| 70

محبّت، همراه خوف و بیم است| 70

محبّ حقیقی، کتمان محبّت می کند| 71

آثار محبّت| 72

جلسۀپنجم:   75

مروری بر مباحث گذشته| 75

متعلّق انقیاد دل| 76

ارادۀ تکوینی و تشریعی| 76

انقیاد درونی نسبت به کلیۀ فرمان های حق| 77

جمیع موجودات، منقاد فرمان های حق هستند| 77

تنها انسان در برابر فرمان های الهی موضع می گیرد| 78

انسان دو انقیاد دارد| 79

محبّت امری اکتسابی است یا فطری؟| 80

محبّت به خدا فطری است| 80

ریشۀ کلمة الله| 81

خمیر مایۀ محبّت خدا آمیختۀ به وجود انسان است| 82

چرا علی رغم داشتن محبت دل منقاد آن نیست؟| 82

مصداق کمال اشتباه گرفته می شود| 83

منشاء انقیاد، دل اولیای خدا| 84

جلسۀششم:   87

مروری بر مباحث گذشته| 87

رابطۀ محبّت و ایمان و عمل| 88

ایمان بدون باور قلبی آفت پذیر است| 88

ایمان، باور قلبی نشئت گرفته از محبت است| 89

ایمان خالص دستخوش زوال نیست| 91

ریشۀ حصول ایمان| 92

وظیفۀ انسان در مقابل محبّت خداوند| 92

راه های تشدید حب در درون| 93

توجّه به نعمت های الهی| 93

تفکّر در صنع الهی| 94

تفکّر در صفات الهی| 94

اطاعت بر طبق سطح محبّت| 94

اشتیاق اولیای خدا به عبادت| 95

اطاعت در جمیع ابعاد سودمند است| 97

جلسۀهفتم:   99

مروری بر مباحث گذشته| 99

آثار طاعت| 99

جلب منفعت و دفع ضرر| 100

ترک واجب و ارتکاب حرام هر دو معصیت است| 100

بهترین وسیله برای جلب منفعت و دفع ضرر| 101

ناراحتی از انجام وظیفه| 102

معذرت خواهی به خاطر عمل خیر| 103

انجام وظیفه همراه با روی باز| 104

لقای رب| 104

شوق دیدار حق تمام ناشدنی است| 106

طاعات نور آخرت است| 107

اطاعت ربّ از عبد| 108

اهمّیّت ماه رجب| 109

جلسۀهشتم:   111

مروری بر مباحث گذشته| 111

آثار اطاعت| 112

والاترین اثر اطاعت| 112

بندگی به اطاعت است| 114

طاعت بر محور رضا| 115

درخواست الهام طاعت از خدا| 115

اولیای خدا در جمیع احوال مطیع بودند| 117

آنچه مصیبات را بر امام‌حسین(ع) آسان می کرد| 119

اطاعت خدا و رسول یکی است| 120

پیامبران(ع) ترجمان حق اند| 121

جلسۀنهم:   125

مروری بر مباحث گذشته| 125

اقسام وحی| 126

راه اطاعت از خدا، اطاعت از پیامبر اکرم(ص) است| 127

اطاعت خدا و پیامبر(ص)، یک اطاعت است| 127

اولی الامر(ع) چه کسانی هستند؟| 128

اطاعت از اولیا(ع)، اطاعت از پیامبر(ص) است| 129

فقط یک اطاعت وجود دارد| 131

چرا اطاعت پیامبر(ص) و امام‌علی(ع) یکی است؟| 132

مختصّات منحصر به فرد امام‌علی(ع) نسبت به پیامبر(ص)| 134

تربیت امام‌علی(ع) به‌دست پیامبر(ص)| 135

جلسۀدهم:   139

مروری بر مباحث گذشته| 139

شناختن اولی الامر(ع)| 140

جانشینان پیامبر اکرم(ص)| 140

غیبت امام‌زمان(عج) از نظر کیفی و کمّی| 142

آزمایش مدّعیان پذیرش امام‌زمان| 142

پیامدهای عدم انطباق عمل با فرامین امام(ع)| 144

تقسیم بندی مدّعیان ایمان| 145

انجام اوامر الهی بر طبق خواستۀ نفس| 146

انطباق خواستۀ نفسانی با خواست الهی| 147

تبعیّت کامل از دستورات امام(ع)| 149

جلسۀیازدهم:   151

مروری بر مباحث گذشته| 151

مجاهده در اطاعت عملی| 151

عدم ملالت در اطاعت| 152

نتایج انقیاد قلب| 152

ریاضت و مجاهده در مسیر اطاعت عملی| 153

استقبال از کمک نفس در اطاعت عملی| 154

مرز اطاعت عملی با اجبار| 155

لزوم احراز اطاعت در عمل| 156

مهار نفس سرکش، راه اصلاح امور| 157

درگیری موسی و فرعون درون| 158

انسان در کیفیّت مجاهدۀ نفس مختار نیست| 158

تفاوت حکیم و عالم| 159

جلسۀدوازدهم:   161

مروری بر مباحث گذشته| 161

نشانۀ انقیاد قلبی| 161

مقام صبر در اطاعت عملی| 162

راه تحصیل انقیاد قلبی| 162

اثر صبر بر روح| 163

اطاعت از غیر معصومین(ع)| 163

اقسام ملکیّت| 164

ملکیّت حقیقی اصیل| 164

ملکیّت حقیقی غیر اصیل| 164

ملکیّت اعتباری| 165

اطاعت بر محور ملکیّت حقیقی اصیل است| 165

مرز اطاعت از غیر| 165

مرز اطاعت از والدین| 166

طاعت مخلوق سودمند نیست| 168

رضایت مخلوق به قیمت معصیت خالق| 169

اطاعت در مباحات| 170

دیدار کسانی که عملاً به اطاعت خدا سفارش می کنند| 171

جلسۀسیزدهم:   175

مروری بر مباحث گذشته| 175

اطاعت از غیر در محدودۀ شریعت| 176

محبّت همراه با اندیشه، منشاء اطاعت است| 176

اطاعت از برادر ایمانی| 177

اطاعت از عاقل| 177

اطاعت در قالب شریعت| 178

در اسلام محبّت،تجربه، تخصّص وعلم‌زدگی ممنوع| 179

فقط مرعوب الله| 179

نهی از اطاعت غافل از خدا| 180

مراقب باش کلاه سرت نرود| 181

مصادیق قرآنی عدم اطاعت از غیر| 182

نهی از اطاعت از منافق| 183

نهی اطاعت از دروغگو| 184

نهی اطاعت کسانی که قسم دروغ می خورند| 184

شرط ارزشمند بودن پیوند خویشاوندی| 185

اطاعت از الگوی عملی| 187

جلسۀچهاردهم:   189

مروری بر مباحث گذشته| 189

تأسّی از غیر در اطاعت عملی| 190

اسوۀ حسنه| 190

اطاعت از پیامبر(ص) امر حتمی الهی است| 192

تأسّی به پیامبراکرم(ص) و حضرت‌ابراهیم(ع)| 193

تأسّی از غیر اولیا(ع)| 193

شرط الگو قرار گرفتن| 194

الگو دادن از عناوین قصدیّه نیست| 194

اگر خودت ادب شدی، دیگران هم ادب می شوند| 196

الگو گرفتن، زمینه لازم دارد| 197

امید به خدا و ذکر الهی، زمینۀ الگو گرفتن| 198

اهمّیّت ماه شعبان| 199

دعوت به میهمانی الهی| 200

حضرت استاد(ره) | 203

دربارۀ مؤسّسه مصابیح الهدی | 210

فهرست آیات | 212

روایات | 217

اشعار | 232

نمایه | 234

کتابنامه | 239

 

مقدمه کتاب

مقدّمه

حضرت‌آیت‌الله‌العظمی‌حاج‌آقا مجتبی تهرانی(ره) طیّ جلسات متوالی به مبحث اطاعت و طاعت پرداخته اند. اطاعت به معنای پیروی شخص از اوامر و نواهی مافوق خود است. خدای متعال غرض از خلقت انسان را «عبودیّت»معرفی می نماید. بندگی نیز همان حقیقت عبودیّت است. عبد به کسی گفته می شود که تعلّق به مولی و صاحب خود دارد و اراده اش تابع ارادۀ اوست. عبودیّت، نهایت اوج تکامل یک انسان و قرب او به خداست.

اطاعت را می توان به دو قسم تقسیم کرد؛ اطاعت الهی و اطاعت غیر الهی. اطاعت الهی، شامل اطاعت از خدا، پیامبر؟صل؟ و اهل بیت؟عهم؟ می باشد. اطاعت از رهبر و عالمان دینی و پدر و مادر نیز در صورتی که در راستای اطاعت الهی باشد، اطاعت الهی محسوب می شود. اطاعت از ظالمان، اطاعت غیر الهی است که باید از آن پرهیز کرد. اطاعت و بندگی خداوند دارای آثار و پیامدهایی است؛ از قبیل بصیرت و روشن بینی، کثرت رزق. آفات و موانعی نیز اطاعت و بندگی خدا را تهدید می کنند؛ مانند جهل، هوای نفس، ریا. عوامل مؤثّری در راه اطاعت و بندگی خداوند وجود دارد که از تقوا، تواضع و خودشناسی می توان نام برد. بحث اطاعت که از اهمّیّت ویژه ای برخوردار است، گسترۀ وسیعی دارد و آیات و روایات زیادی به این بحث پرداخته اند.

مؤسّسۀ فرهنگی هنری مصابیح الهدی که مسئولیّت حفظ و نشر آثار معظّم‌له را به عهده دارد، همۀ آنچه را ایشان پیرامون این موضوع طی چهارده جلسه مطرح کرده اند، در قالب یک مجلّد در اختیار طالبان معارف اسلامی قرار می دهد.

آنچه در این مجلّد مورد بحث قرار گرفته است

طاعت درونی و بیرونی: طاعت به طاعت بیرونی و درونی تقسیم می شود. طاعت بیرونی تطبیق دادن فعل خارجی با درخواست غیر می باشد و از طاعت درونی، تعبیر به انقیاد قلب می شود.

اطاعت از اولیای خدا: انسان اگر کسی را دوست بدارد، تلاش می کند که محبّت او را جلب کند تا محبوبش هم به او دوستی بورزد. انسان در این مسیر سعی می کند با تحقّق دادن مطلوب او، دوستی او را به خود جلب  کند. برای جلب رضایت او باید خواسته‌های او را بداند و برای پی بردن به خواسته های او راهی جز مراجعه به اولیای خاصّ خداوند که از غیب آگاهی دارند، وجود ندارد. این راه را خودش پیش پای انسان قرار داده است. خدای متعال می فرماید: اگر می خواهی رضایت و محبّت مرا به خودت جلب کنی، باید به سراغ آن ها بروی؛ پس «اَطیٖعُوا اللهَ و اَطیٖعُواالرَّسُولَ»، یک امر فطری است.

مراتب اطاعت: اطاعت قلبیّه که همان انقیاد قلبی است، دارای مراتب است. وقتی اطاعت قلبیّه دارای مراتب شد، اطاعت عملی هم که از اطاعت قلبی نشئت می گیرد، مختلف می شود. امّا انقیاد قلبی ریشه در محبّت دارد و چون مؤمنین از نظر حبّ به الله تعالی مختلف هستند؛ لذا این تفاوت محبّت به حق‌تعالی است که منشاء تفاوت مراتب انقیاد قلبی می شود؛ به تعبیر دیگر، محبّت دارای درجات و مراتب است؛ لذا انقیاد قلبی هم دارای مراتب و درجات می شود. هرچه انسان محبّتش به خداوند شدیدتر باشد انقیاد قلبیش قوی تر است. اگراین محبّت ضعیف تر شود، انقیادش در یک مرتبۀ پایین تر قرار می گیرد. در نتیجه اطاعت هم دارای مراتب می شود؛ پس ریشۀ مراتب اطاعت در شدت و ضعف محبّت نسبت به حق تعالی است.

نشانه های محبّت به خدا: هشت نشانه کشف از محبّت به خداوند می کند:

– دل و قلب انسان مایل به دیدار خدا باشد.

– خواسته های ابلاغی خدا را بر خواستۀ خود مقدّم بدارد.

– همواره به یاد خدا باشد و از او غافل نشود.

– نسبت به از دست دادن چیزی که او را به حق و محبوبش نمی رساند، محزون و متألّم نشود. از طرف دیگر با به دست آوردن چیزی که او را به حق نمی رساند، مسرور نشود.

– اگر خدا را دوست بدارد، دوستان خدا را هم دوست می دارد.

– اگر کسی اهل محبّت به خداوند باشد، در کنارش خوف و بیم هم هست.

– کسی که اهل محبّت حقیقی است، اظهار محبّت نمی کند؛ بلکه کتمان محبّت می کند.

متعلّق انقیاد دل: انقیاد و رام شدن دل اختصاص به فرمان های تشریعی حق ندارد. خداوند یک ارادۀ تکوینیّه و یک ارادۀ تشریعیّه دارد. ارادۀ تکوینیّه، منشاء فرمان های تکوینی حق است. امّا فرمان های تشریعی، عبارت است از دستوراتی که خداوند در ربط با اعمال به انسان ها می دهد و از آن، تعبیر به حدود الهی و احکام الله می شود. انقیاد و اطاعت درونی انسان به حق هم مربوط به فرمان های تکوینی حق و هم نسبت به فرمان های تشریعی حق است.

محبّت به خدا امری فطری است. محبّت نسبت به خداوند اکتسابی نیست. این طور نیست که انسان از نظر خلقت و هنگام آفرینش خالی از محبّت خدا باشد تا به دنبال کسب این گوهر گرانبها برود. خمیرمایۀ محبّت خدا آمیختۀ به وجود و هستی انسان است. امّا این اشکال مطرح است که اگر من فطرتاً محبّت به خدا دارم، چرا دلم منقاد او نیست؟ جواب این است که انسان، موجود کارساز و قادر و توانا را دوست می دارد، اما اشتباه مصداقی می کند و خیال می کند مثلاً پول، توانا و قادر است. اینجاست که دیگر مطیع خدا نیست و احکام شرعی هم فراموش می شود. به تعبیری محبّت وجود دارد، امّا محبوب را اشتباه می گیرد. در این صورت دیگر دل حلاوت محبّت خدا را نمی چشد.

راه های تشدید حب در درون: برای تشدید حب، دو راه علمی و عملی وجود دارد. راه علمی  که نسبت به همگان است عبارت از توجّه نسبت به احسان ها و نعمت هایی است که خدا به انسان عنایت کرده است، توجّه به نعمت های بلاعوض خداوند که انسان هر صبح و شام مستغرق در آن هاست. یک مرحلۀ بالاتر، تفکّر نسبت به صنع الهی است. مرحلۀ بالاتر، تفکّر به طور کلی نسبت به صفات الهی است. در مورد راه عملی باید گفت که خمیرمایۀ محبّت نسبت به حق در دل هرکس وجود دارد. بحث این است که ممکن است جاذبه های دنیوی، انسان را بگیرد و نگذارد محبّت الهی اثر خود را در انسان بگذارد. کسی که تحت تأثیر جاذبۀ محبّت های غیرالهی قرار نگیرد و به همان مقدار محبّت که در دل دارد در خارج عمل کند، اثر آن عمل، این است که خداوند به او محبّت و عنایت و احسان می کند. بازدۀ قهری این احسان، تشدید محبّت است.

سرفصل هایی که به آن اشاره شد و موضوعات دیگری همچون آثار محبّت، تقسیم بندی مدّعیان ایمان، مجاهدۀ در اطاعت عملی، اطاعت از غیر معصوم و… در این مجلّد مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. حضرت‌استاد(ره) همۀ موضوعات فوق را مستدل و علمی و با ارائۀ شواهدی از آیات و روایات، تقدیم علاقه مندان به معارف دین نموده است.

دروس این کتاب

نظرات کاربران

اشتراک
ایمیل برای
guest
قدیمی‌ترین
جدیدترین بیشترین رأی
بازخوردهای درون متنی
مشاهده همه دیدگاه‌ها
سبد خرید
0
نظری دارید؟ لطفاً آن را ثبت کنید.x