غرور

فهرست

مقدّمه…………………………………………………………… 19

جلسۀ اوّل:   25

فهرستی از مباحث غرور……………………………………….. 26

حقیقت غرور…………………………………………………… 27

تعریف سه موضوع فریب دادن، فریب خوردن و نفسِ فریب……….. 27

ترکیب دوگانۀ معنای غرور……………………………………………….. 28

جهل مرکّب بودن غرور……………………………………………………. 29

رابطۀ غرور و جهل مرکّب…………………………………………………. 30

رابطۀ غرور با قوای درونی انسان………………………………. 30

1.ترکیبی از رذیلۀ عقلانی و شهوانی……………………………………….. 30

2.ترکیبی از رذیلۀ عقلانی و غضب………………………………………. 31

3.ترکیبی از رذیلۀ عقلانی و شهوانی و غضب…………………………… 31

مقدّمۀ ذکر مصیبت…………………………………………… 33

استثنای غروری که مذموم نیست…………………………………….. 33

فریب دادن ظاهری  امام حسین(ع) توسّط کوفیان………………….. 34

ذکر مصیبت شهادت مُسلم بن عقیل………………………… 34

جلسۀ دوّم:   37

مروری بر مباحث گذشته……………………………………… 37

ضدّ غرور بودن استغفار……………………………………….. 38

غَفَرَ، به معنای پوشاندن و استغفار به معنای طلب پوشاندن…….. 38

دلیل استغفار، علم پیدا کردن به عیب و خطای خویش…………….. 39

اغترار، جهل داشتن به عیب و خطای خویش………………………… 39

بحث زیبایی با مثال از ملاصدرا……………………………….. 39

دو عامل فریب دهندۀ انسان در این عالم……………………… 41

1.حیات و زندگی دنیایی………………………………………………….. 42

خودِ دنیا هم به تنهایی در روایات آمده است…………………………… 43

هوای نفسانی منشاء فریبندگی دنیا…………………………………….. 46

واقعۀ زهیر………………………………………………………. 48

جلسۀ سوّم:   51

ادامۀ دو عامل فریب دهندۀ انسان در این عالم………………. 51

2.شیطان……………………………………………………………………. 51

آیات در این زمینه…………………………………………………………. 52

ادعیّه و روایات در این زمینه……………………………………………. 55

چگونگی فریب خوردن انسان در رابطه با حیات دنیا……….. 57

حبّ به ذات انسان و دو هدف گیری از آن……………………………. 57

اشتباه انسان در توجّه به دنیا برای رسیدن به اهدافش………………. 58

توضیح چگونگی فریب خوردن انسان………………………………….. 59

غرور مؤمنین و کسانی که اعتقاد به مبدا و معاد ندارند……………… 60

حبّ به دنیا به عنوان منشا غرور……………………………………….. 62

مقدّمۀ تاریخی در مورد شهادت حسین(ع)………………….. 63

ذکر وارد شدن حسین(ع) به کربلا…………………………….. 64

جلسۀ چهارم:   67

مروری بر مباحث گذشته……………………………………… 67

نپذیرفته بودن توجیه انسان در مغرور شدن به دنیا………….. 68

1.به دلیل حجّت باطنی عقل…………………………………………….. 68

2.به دلیل حجّت ظاهری فناپذیر بودن دنیا…………………………… 68

بحثی در مورد کمیّت و کیفیّت فناپذیری دنیا…………………………. 68

قرار دادن راه دوّم برای زندگی جاودانه و حیات خالص………………. 72

در مورد راه دوّم وعده هم داده شده است………………………………. 73

دنیا دو زبان فریب و پند دارد…………………………………………….. 75

دلیل انتخاب زبان اوّل دنیا………………………………………………. 78

مقدّمۀ ذکر مصیبت……………………………………………. 79

مقایسۀ عمر سعد با حرّ بن یزید ریاحی……………………………….. 79

توبه کردن حرّ بن یزید ریاحی………………………………….. 81

جلسۀ پنجم:   83

مروری بر مباحث گذشته……………………………………… 83

دلایل انتخاب زندگی دنیا در برابر آخرت………………………. 84

1.هماهنگی لذّات دنیوی با خواسته های نفسانی انسان…………….. 84

2.باور نداشتن به لذّات اخروی…………………………………………. 85

قیاس های شیطانی برای فریب انسان………………………… 87

1.لذّات دنیا نقد و آخرت نسیه، نقد بهتر از نسیه است……………… 88

شرط بهتر بودن نقد از نسیه با مثال……………………………………. 88

بامشقّت بودن دستیابی به نعمات دنیوی و اُخروی…………………… 92

ذکر مصیبت شهادت وهب نصرانی……………………………. 93

جلسۀ ششم:   97

مروری بر مباحث گذشته……………………………………… 97

ادامۀ قیاس های شیطانی برای فریب انسان…………………. 98

برتری کمّی و کیفی لذّات اُخروی بر لذّات دنیوی…………………….. 98

2. لذّات دنیا یقینی و آخرت مشکوک، امر یقینی بهتر از مشکوک است 101

فساد قیاس دوّم بیشتر از قیاس اوّل……………………………………. 102

بیان دو مدرک عمومی و خصوصی مبنی بر مشکوک نبودن آخرت… 107

ذکر مصیبت شهادت قاسم(ع)………………………………. 110

جلسۀ هفتم:   113

مروری بر مباحث گذشته…………………………………….. 113

ادامۀ قیاس های شیطانی برای فریب انسان…………………. 114

3.آخرتی نیست، و اگر هم باشد اهل دنیا برنده هستند……………… 114

«غرور بالله» بودن این حالت……………………………………………. 115

دو دلیل شیطانی آن به همراه پاسخ……………………………………… 116

1.کسی که نعمت دنیایی را خدا به او داده، مقرّب الهی است……….. 117

2.عدم عذاب دنیاداران توسط خدا به معنای مقرب بودن آن ها…… 119

مفهوم استدراج با آیات و روایاتی در این زمینه………………………. 123

ذکر مصیبت شهادت علی اصغر(ع)………………………… 127

جلسۀ هشتم:   129

مروری بر مباحث گذشته…………………………………….. 129

قیاس های شیطانی برای مغرور کردن مؤمنین………………. 131

1.مؤمن و موحّد به جهنِّم نمی رود………………………………………. 131

2.گناه بندگان در برابر رحمت حق هیچ است…………………………. 132

نکتۀ اوّل، مقتضای کرم الهی شکرگزاری است………………………. 133

نکتۀ دوّم، رحمت خدا مخصوص آخرت و دنیاست…………………… 135

نکتۀ سوّم، خدا در کنار رحمت واسعه بیان های دیگری هم دارد….. 136

تذکّر اوّل، هرچه خدا به بندگانش داده، تفضّل اوست………………. 138

تذکّر دوّم، نقش سازندگی رحمت خدا و نه تخریبی……………………. 140

ذکر مصیبت شهادت علی اکبر(ع)………………………….. 142

جلسۀ نهم:   145

مروری بر مباحث گذشته…………………………………….. 145

ادامۀ قیاس های شیطانی برای مغرور کردن مؤمنین………… 146

3.رجا به رحمت و مغفرت الهی برای توجیه گناهان…………………… 146

تفاوت رجاء با امل، یعنی امید و آرزو………………………………….. 148

تفاوت رجا به رحمت با رجا به مغفرت………………………………….. 151

روش های زیرمجموعۀ این قیاس شیطانی……………………………. 155

روش اوّل: معصیت را به صورت عبادت و طاعت جلوه دادن……… 156

ذکر مصیبت شهادت حضرت اباالفضل(ع)………………… 162

جلسۀ دهم:   165

مروری بر مباحث گذشته…………………………………….. 165

قیاس های شیطانی برای مغرور کردن مؤمنین………………. 166

ادامۀ روش اوّل: جلوه دادن معصیت به صورت عبادت و طاعت .. 166

روش دوّم: ایجاد تبعیض در عبادات و اطاعات…………………….. 168

روش سوّم: ایجاد غرور نسبت به شیعه و ولایی بودن…………………. 171

مفهوم شیعه و محبّ …………………………………………………….. 174

تفاوت بین شیعه و محبّ اهل بیت(س)………………………………. 175

ما و محبّ امام حسین(ع) بودن مان…………………………. 176

ذکر مصیبت به میدان رفتن امام حسین(ع)……………….. 177

جلسۀ یازدهم:   179

مروری بر مباحث گذشته…………………………………….. 179

ابزارهایی که شیطان استفاده می کند………………………………….. 179

تأثیر غرور روی عقل نظری…………………………………… 180

1.تبدیل باور به حق به شک نسبت به آن……………………………. 181

2.تبدیل شک، به حق به باور نسبت به باطل………………………. 182

3.باطل تراشی در برابر حق………………………………………………. 182

4.بسط باور باطل به سایر حوزه ها……………………………………. 183

تأثیر غرور بر عقل عملی……………………………………… 185

1.از بین بردن حسّ تشخیص نسبت به حُسن و قُبح اعمال……….. 185

2.برعکس کردن حسّ تشخیص نسبت به حُسن و قُبح اعمال……. 185

بهره گیری از فکر سالم و پند گرفتن از سرنوشت مغرورین………….. 188

ارتباط بحث با جریان کربلا……………………………………. 190

حسرت نبردن هیچ کس به مغرورینی مانند یزید……………………… 190

ذکر مصیبت شهادت امام حسین(ع)……………………….. 192

جلسۀ دوازدهم:   195

مروری بر مباحث گذشته…………………………………….. 195

ادامۀ تأثیر غرور بر عقل نظری و عملی………………………. 195

تزلزل در دین و در نهایت بی دینی………………………………………. 195

به بازیچه گرفتن دین…………………………………………………….. 197

مسخره کردن متدیّنین و دین را فریب دانستن……………………….. 197

منافق شدن دسته ای از مغرورین…………………………………….. 198

کافر و مرتد شدن دسته ای از مغرورین……………………………….. 199

روش های پیشگیری و درمان غرور………………………….. 201

1.تأمّل در سرنوشت مغرورین…………………………………………… 201

2.مبارزه با آرزوهای خام…………………………………………………. 202

3.کسب تقوای عملی…………………………………………………….. 204

4.خود را در پناه خدا قرار دادن………………………………………….. 205

ذکر مصیبت بعد از شهادت امام حسین(ع)………………… 207

جلسۀ سیزدهم:   209

مروری بر مباحث گذشته……………………………………… 209

قیاس های شیطانی در مورد عمل مؤمنین……………………. 210

1.مغرور کردن انسان در کیفیّت ادای عمل طاعتی………………….. 210

اولویت دادن وسواسی به بخشی از عمل اطاعتی و بی توجّهی به سایر بخش ها و معنای آن……………………………………………………………………………… 211

راه های علاج آن…………………………………………………………. 213

مراقبت از آن طرف نیفتادن و لااُبالی شدن……………………………. 219

زیارت اربعین جابر بن عبدالله انصاری……………………… 222

جلسۀ چهاردهم:   223

مروری بر مباحث گذشته……………………………………. 223

ادامۀ قیاس های شیطانی در مورد عمل مؤمنین……………. 224

2.مغرور کردن انسان در مورد اصل عمل طاعتی……………………. 224

نوع اوّل، حسّاس کردن نسبت به عبادتی بدنی و غفلت از سایر عبادات 224

دلیل انتخاب یک عمل در بین مجموعۀ اعمال…………………….. 226

مشخّصۀ اوّل، خود را متدیّن و دیگران را بی دین دانستن………….. 227

مشخّصۀ دوّم، تمایل به برازندگی در بین متدیّنین…………………… 228

اولویّت دادن مستحب بر واجب……………………………………….. 228

نوع دوّم، تمرکز بر واجبات مالی و غفلت از سایر طاعات…………… 231

ورود خاندان حسین(ع) به کربلا…………………………….. 235

جلسۀ پانزدهم:   237

مروری بر مباحث گذشته……………………………………. 237

ادامۀ قیاس های شیطانی در مورد عمل مؤمنین……………. 238

توضیح بیشتر زهد و تزهّد و نتیجۀ آن…………………………………. 238

تحمیل مستحب به دیگران و غفلت از سایر اعمال…………………. 241

قیاس های شیطانی در مورد علم مؤمنین……………………. 242

در مورد علم کلام، فلسفه الهی…………………………………………. 242

در مورد علم فقه و اصول……………………………………………….. 243

در مورد علم اخلاق……………………………………………………… 244

بحثی در مورد علوم دارای مطلوبیّت نفسی و پاسخ امام(ره)……….. 245

عزیمت خاندان حسین(ع) از کربلا…………………………… 250

جلسۀ شانزدهم:   251

مروری بر مباحث گذشته…………………………………….. 251

نکاتی در مورد مؤمنین مغرورشده به علم……………………. 252

بحثی در مورد مقدّمۀ قریبه و بعیده بودن علوم با مثال……………… 252

عدم توجّه زیاد به علوم حاشیه ای و کم نقش………………………. 253

توجّه مناسب به علوم مادّی معیشتی به منظور آماده کردن جسم… 254

دو نکتۀ مهم در مورد الهی کردن این علوم…………………………… 254

به عالم بی عمل جاهل می گویند………………………………………. 256

بدان، از عمل کردن به علوم الهی سؤال می شود…………………….. 257

پشیمانی از عمل نکردن به علم خود در زمان مرگ………………….. 258

سه دستۀ عالمین بی عمل در اجتماع………………………………….. 259

1.خودشان را در اجتماع مطرح نمی کنند………………………………. 259

2.خودشان را در اجتماع مطرح می کنند……………………………… 259

3.خودشان را در اجتماع مطرح می کنند و علم غلط را رواج می دهند 260

ذکر مصیبت شهادت حضرت رقیّه(س)……………………. 264

جلسۀ هفدهم:   267

مغرورین به کلام و قلم………………………………………. 267

1.افراد توانمند به سخن گفتن و نوشتن، ولی فاقد صلاحیّت علمی و نفسانی    267

ویژگی اوّل، توجّه به هوای نفسانی مستمعین و خوانندگان………… 268

ویژگی دوّم؛ توجیه و تحریف و تلفیق حقایق…………………………. 269

زیان آن به خود، فریب خوردگی و دروغ گویی………………………… 271

زیان آن به خود، تفسیر به رای آیات الهی و دوزخی شدن…………… 271

نکاتی برای درمان یا پیشگیری آن……………………………………. 272

زیان آن به جامعه……………………………………………………….. 274

2.افراد توانمند در کلام و متن و باصلاحیّت علمی و فاقد صلاحیّت نفسانی   274

ذکر مصیبت مجلس یزید…………………………………….. 278

جلسۀ هجدهم:   279

مروری بر مباحث گذشته……………………………………. 279

ادامۀ مغرورین به کلام و قلم…………………………………. 281

چند حالت دستۀ دوّم……………………………………………………. 281

3.افراد توانمند و دارای صلاحیّت علمی و نفسانی، ولی غافل از داشتن انگیزۀ شخصی   283

بیان چند تذکّر برای به اشتباه نیفتادن در این بحث………………… 285

چند نکتۀ زیبا در گفتن و نوشتن……………………………………… 288

افزونی علم بر گفتار و عقل…………………………………………….. 288

غرور به حافظه………………………………………………………….. 288

قضیّه ای از شهید مطهری(ره) ………………………………………… 289

غرور در فهم………………………………………………………………. 289

مراقبت در بُعد عملی…………………………………………………….. 289

مراقبت در تهذیب نفس…………………………………………………. 289

خلوص در نیّت نفس……………………………………………………. 290

صحنه آرایی یزید در مسجد شام…………………………….. 292

جلسۀ نوزدهم:   295

مروری بر مباحث گذشته……………………………………. 295

ادامۀ مغرورین به کلام و قلم…………………………………. 296

عُجب به خلوص………………………………………………………… 296

غرور به همیشگی بودن لطف و کرم الهی و غفلت از آینده………… 298

مغرورین به سیر و سلوک و معرفت………………………….. 299

مفهوم سیر و سلوک……………………………………………………… 299

1.فاقد صلاحیّت علمی و مجاهدت نفسانی………………………….. 300

مشخّصۀاوّل………………………………………………………………. 300

مشخّصۀ دوّم……………………………………………………………… 301

2.دارای صلاحیّت علمی و فاقد مجاهدت نفسانی…………………… 302

3.دارای صلاحیّت علمی و مجاهدت نفسانی ولی با تصوّر رسیدن به مقصد  303

ذکر مصیبت ورود خاندان امام حسین(ع) به مدینه………… 306

جلسۀ بیستم:   309

مغرورین به سیر و سلوک و معرفت………………………….. 309

غرور نسبت به توبه………………………………………………………. 309

غرور نسبت به توبه قبول شده و مراقبت بعد آن…………………….. 312

چگونه استغفار کنیم ……………………………………………………. 312

غرور نسبت به مستجاب الدّعوه بودن و رسیدن به خواسته ها…… 312

غرور نسبت به مدح ستایش های معنوی مردم…………………….. 313

غرور نسبت به شهرت معنوی…………………………………………. 314

غرور نسبت به طرفدار داشتن در امور معنوی………………………. 316

غرور نسبت به روابط نسَبی و سببی…………………………………… 317

غرور نسبت به توانایی جسمی،بدنی،جوانی،پیری و زیبایی………… 318

انواع غرور و دست و پاگیری آن در دنیا………………………………. 319

ذکر مصیبت شهادت امام حسن(ع)………………………… 321

ذکر مصیبت وفات پیغمبر اکرم(ص)………………………. 323

جلسۀ بیست و یکم:   325

مغرورین به وضع موجود……………………………………… 325

غرور نسبت به موضوعات مادّیِ حقیقی شخصی………………….. 326

غرور نسبت به موضوعات مادّیِ اعتباری شخصی……………….. 327

نامۀ امام علی (ع)به فرماندۀ لشگر…………………………………… 328

غرور نسبت به موضوعات معنویِ شخصی…………………………. 329

غرور نسبت به موضوعات اجتماعی مادّی و معنوی……………… 329

غرور به وضعیّت معنوی در جامعه…………………………………… 330

غرور به زیاد شدن مساجد و حسینیّه و جمعیّت آن…………………. 331

دو نوع غرور متداول دیگر…………………………………… 332

1.غرور نسبت به عمل دیگران………………………………………… 332

غرور به مسئلۀ رقابت………………………………………………….. 333

2.غرور نسبت به گفته های دیگران………………………………….. 334

دو ویژگی کلّی شناسایی مغرورین…………………………… 337

1.بلندپروازی…………………………………………………………….. 338

2.نفاق……………………………………………………………………. 338

ذکر توسّل………………………………………………………. 340

جلسۀ بیست و دوّم:   343

پیشگیری از غرور……………………………………………. 343

فطانت به عنوان ضدّ غرور…………………………………… 344

معنای فطانت…………………………………………………………… 345

مفهوم فطانت……………………………………………………………. 346

1.معرفت به ربّ………………………………………………………….. 346

کسب چهار علم و معرفت برای تحصیل فطانت……………………. 347

1.معرفت به رب …………………………………………………………. 347

2.معرفت به آخرت و معاد……………………………………………… 347

3.معرفت به حیات دنیا………………………………………………… 348

4.معرفت به شیطان…………………………………………………….. 349

رابطۀ فطانت با حبّ به دنیا و زهد……………………………………. 352

سه راه کاهش غفلت……………………………………………………. 354

1.اُنس به دنیا……………………………………………………………. 354

2.آرامش به امور مادّی…………………………………………………. 355

3.برخورد با وساوس شیطان درونی و بیرونی…………………………. 356

دستور العمل برای محافظت از شیطان ………………………………. 357

توسل شب آخر به حضرت زهرا (س)………………………… 358

گریۀ پیغمبر(ص) در لحظات آخر عمر……………………………….. 358

آتش خشونتی که دامن خانۀ وحی را گرفت…………………………… 359

حضرت استاد(ره) | 362

دربارۀ مؤسّسۀ مصابیح الهُدیٰ | 368

آیات | 370

روایات | 378

اشعار | 403

نمایه | 407

کتابنامه | 413