طاعت و اطاعات الهی
مجموعه: معارف اسلامی
نام: طاعت و اطاعات الهی
سال طرح مباحث: 1369 – جمادی الاول — شعبان المعظم
70,000 تومان
دسترسی: موجود در انبار
مشخصات
| وزن | 255 گرم |
|---|---|
| ابعاد | 210 × 140 × 8 میلی‌متر |
| نوع جلد | |
| قطع | |
| شابک | 978-600-6940-88-5 |
| تعداد صفحات | 240 |
| آدرس فیپا | |
| چاپ اول | 1402 |
| نوبت چاپ | 1 |
| ناشر |
توضیحات
آنچه باید قبل از خواندن این کتاب بدانیم:
خداوند متعال غرض از خلقت انسان را عبودیت معرفی می‌نماید و بندگی نیز همان حقیقت عبودیت است. عبد به کسی گفته می‌شود که تعلق به مولا و صاحب خود دارد و اراده‌اش تابع ارادۀ اوست. عبودیت نهایت اوج کمال یک انسان و قرب او به خدا است. اطاعت الهی شامل اطاعت از خدا و پیامبر؟صل؟ و اهل بیت ؟عهم؟ می‌باشد. اطاعت از رهبران و عالمان دین و پدر و مادر نیز در صورتی که در راستای اطاعت الهی باشد اطاعت الهی محسوب می‌شود. اطاعت از خداوند آثار و پیامدهایی از قبیل بصیرت و روشن بینی، کثرت رزق دارد. و نیز آفات و موانعی مانند جهل، هوای نفس، ریا، اطاعت و بندگی خدا را تهدید می‌کند. از عوامل مؤثر اطاعت و بندگی خداوند می‌توان از تقوا، تواضع و خودشناسی نام برد.
حضرت آیت الله العظمی حاج آقا مجتبی تهرانی ؟ره؟ بعد از بحث گناه و آثار آن، موضوع طاعت و اطاعات الهی را طی 14 جلسه مورد بحث و بررسی کرده و با مراجعۀ همه جانبه به آیات با استناد به حدود 90 روایت این موضوع را محقّقانه مورد مداقه قرار داده‌اند.
سوالاتی که در این کتاب پاسخ داده می‌شود:
تفاوت طاعت درونی و طاعت بیرونی چیست؟
راه کسب رضا محبت الهی چیست؟
مراتب اطاعت چیست؟
نشانه های محبت به خدا کدام است؟
متعلق انقیاد دل چیست؟
چرا محبت به خدا امری فطری است؟
راه تشدید حب در درون چیست؟
کلید واژه‌ها:
اطاعت / اولیای خدا / انقیاد قلب / محبت / رضایت الهی / اطاعت قلبی / اطاعت عملی / اهل محبت / دوستان خدا / خوف و بیم / کتمان محبت / فرمان های تشریعی / ارادۀ تکوینی / احکام الله / حلاوت محبت / صنع الهی / جاذبه های دنیایی / مدعیان ایمان / احسان
عبارتی از متن کتاب:
نکته‌ای که انسان باید در مورد جملۀ «مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً» خیلی دقت کند، به‌خصوص کسانی که خواه ناخواه اعمال آنان الگو قرار میگیرد، این است که تصور نشود انسان حتما باید امام و رهبر جامعه باشد تا چنین ویژگی داشته باشد، این الگوبرداری مختص آنان نیست، البته آنان سمبل هستند، اما هر کس در هر محیطی که خودش را به عنوان یک سرپرست معرفی می‌کند، چه در خانواده و محیط خانوادگی، چه در مدرسه و محیط تعلیم و تربیت، چه در محیط کار و هر جایی دیگری که خودش را این‌چنین معرفی می‌کند و سرپرست آن بخش است باید چنین ویژگی‌ای داشته باشد. برای تأثیرگذاری بر دیگران حکم لازم نیست، همین‌که یک عده زیر نظر انسان هستند مصداق همین مطلب هستند.
بنابراین الگو دادن از عناوین قصدیه نیست. پدر بخواهد یا نخواهد عملی که انجام میدهد الگو است، ممکن است بگوید که من نخواستم او یاد بگیرد، اما چه بخواهد یا نخواهد، فرزند یاد میگیرد.
فهرست کتاب
مقدّمه| 15
جلسۀاوّل: 19
معانی طاعت| 19
معنای لغوی طاعت| 19
کراهت ضدّ طاعت نیست| 20
اطاعت ایجابی و نفی یی| 21
معنای طاعت در مقابل تقوا| 21
طاعت بیرونی و درونی| 22
طاعت به معنای موافقت عملیّه| 22
طاعت به حکم عقل است| 23
مناط حکم عقل شکر منعم است| 23
طاعت به معنای بنای قلبی بر التزام عملی| 25
عاقل در هر حال مطیع ربّ است| 26
اطاعت قلبی پشتوانه ای بزرگ است| 26
جلسۀ دوّم: 31
مروری بر مباحث گذشته| 31
آثار طاعت| 32
آثار مختصّ اطاعت بر اساس انقیاد قلبی| 32
دواعی طاعات| 33
تکفّل امور دنیوی عبد توسط مولا| 34
مصیبت واگذار کردن عبد به خودش| 36
تنها وظیفۀ عبد| 36
طاعت غنیمت زیرکان است| 37
اثر اوّل طاعت، تقرّب به حق| 38
اثر دوّم طاعت، مشکل گشایی| 40
طاعت از روی خودخواهی و خداخواهی| 40
لزوم تحصیل حالت انقیاد قلب| 41
جلسۀسوّم: 45
مروری بر مباحث گذشته| 45
سعادتمندترین مردم| 46
اطاعت قلبیّه، ریشه در محبّت دارد| 46
اطاعت خودخواهانه و اطاعت خداخواهانه| 47
اطاعت از اولیای حق| 47
جلب نظر محبوب| 48
دریافت فرمان های حق از طریق اولیا| 49
اولیا، سرآمد دوستان خدا هستند| 50
محبّت، پیرو ساز است| 50
شیعه کیست؟| 51
نشانه های شیعه| 52
درجات محبّت| 55
شیعه از زبان حضرت‌زهرا(س)| 56
مصایب دنیا تطهیر کنندۀ مؤمن است| 58
موالی خود را در قیامت شرمسار نکنیم| 59
جلسۀچهارم: 61
مروری بر مباحث گذشته| 61
مراتب اطاعت و ریشۀ آن
دلیل شدّت و ضعف محبّت| 62
شدّت و ضعف محبّت ناشی از معرفت است| 63
اسباب ایجاب حبّ‌به خدا مختلف است| 64
منشاء محبّت در اولیای خدا| 65
چگونه بفهمیم اهل انقیاد قلبی هستیم| 65
نشانه های محبّت به خدا| 66
میل به دیدار خدا| 66
تقدّم خواستۀ خدا بر خواستۀ خود| 67
عدم غفلت از خدا| 68
ملاک حزن و مسرّت| 69
محبّت به محبّین و مؤمنین| 70
محبّت، همراه خوف و بیم است| 70
محبّ حقیقی، کتمان محبّت می کند| 71
آثار محبّت| 72
جلسۀپنجم: 75
مروری بر مباحث گذشته| 75
متعلّق انقیاد دل| 76
ارادۀ تکوینی و تشریعی| 76
انقیاد درونی نسبت به کلیۀ فرمان های حق| 77
جمیع موجودات، منقاد فرمان های حق هستند| 77
تنها انسان در برابر فرمان های الهی موضع می گیرد| 78
انسان دو انقیاد دارد| 79
محبّت امری اکتسابی است یا فطری؟| 80
محبّت به خدا فطری است| 80
ریشۀ کلمة الله| 81
خمیر مایۀ محبّت خدا آمیختۀ به وجود انسان است| 82
چرا علی رغم داشتن محبت دل منقاد آن نیست؟| 82
مصداق کمال اشتباه گرفته می شود| 83
منشاء انقیاد، دل اولیای خدا| 84
جلسۀششم: 87
مروری بر مباحث گذشته| 87
رابطۀ محبّت و ایمان و عمل| 88
ایمان بدون باور قلبی آفت پذیر است| 88
ایمان، باور قلبی نشئت گرفته از محبت است| 89
ایمان خالص دستخوش زوال نیست| 91
ریشۀ حصول ایمان| 92
وظیفۀ انسان در مقابل محبّت خداوند| 92
راه های تشدید حب در درون| 93
توجّه به نعمت های الهی| 93
تفکّر در صنع الهی| 94
تفکّر در صفات الهی| 94
اطاعت بر طبق سطح محبّت| 94
اشتیاق اولیای خدا به عبادت| 95
اطاعت در جمیع ابعاد سودمند است| 97
جلسۀهفتم: 99
مروری بر مباحث گذشته| 99
آثار طاعت| 99
جلب منفعت و دفع ضرر| 100
ترک واجب و ارتکاب حرام هر دو معصیت است| 100
بهترین وسیله برای جلب منفعت و دفع ضرر| 101
ناراحتی از انجام وظیفه| 102
معذرت خواهی به خاطر عمل خیر| 103
انجام وظیفه همراه با روی باز| 104
لقای رب| 104
شوق دیدار حق تمام ناشدنی است| 106
طاعات نور آخرت است| 107
اطاعت ربّ از عبد| 108
اهمّیّت ماه رجب| 109
جلسۀهشتم: 111
مروری بر مباحث گذشته| 111
آثار اطاعت| 112
والاترین اثر اطاعت| 112
بندگی به اطاعت است| 114
طاعت بر محور رضا| 115
درخواست الهام طاعت از خدا| 115
اولیای خدا در جمیع احوال مطیع بودند| 117
آنچه مصیبات را بر امام‌حسین(ع) آسان می کرد| 119
اطاعت خدا و رسول یکی است| 120
پیامبران(ع) ترجمان حق اند| 121
جلسۀنهم: 125
مروری بر مباحث گذشته| 125
اقسام وحی| 126
راه اطاعت از خدا، اطاعت از پیامبر اکرم(ص) است| 127
اطاعت خدا و پیامبر(ص)، یک اطاعت است| 127
اولی الامر(ع) چه کسانی هستند؟| 128
اطاعت از اولیا(ع)، اطاعت از پیامبر(ص) است| 129
فقط یک اطاعت وجود دارد| 131
چرا اطاعت پیامبر(ص) و امام‌علی(ع) یکی است؟| 132
مختصّات منحصر به فرد امام‌علی(ع) نسبت به پیامبر(ص)| 134
تربیت امام‌علی(ع) به‌دست پیامبر(ص)| 135
جلسۀدهم: 139
مروری بر مباحث گذشته| 139
شناختن اولی الامر(ع)| 140
جانشینان پیامبر اکرم(ص)| 140
غیبت امام‌زمان(عج) از نظر کیفی و کمّی| 142
آزمایش مدّعیان پذیرش امام‌زمان| 142
پیامدهای عدم انطباق عمل با فرامین امام(ع)| 144
تقسیم بندی مدّعیان ایمان| 145
انجام اوامر الهی بر طبق خواستۀ نفس| 146
انطباق خواستۀ نفسانی با خواست الهی| 147
تبعیّت کامل از دستورات امام(ع)| 149
جلسۀیازدهم: 151
مروری بر مباحث گذشته| 151
مجاهده در اطاعت عملی| 151
عدم ملالت در اطاعت| 152
نتایج انقیاد قلب| 152
ریاضت و مجاهده در مسیر اطاعت عملی| 153
استقبال از کمک نفس در اطاعت عملی| 154
مرز اطاعت عملی با اجبار| 155
لزوم احراز اطاعت در عمل| 156
مهار نفس سرکش، راه اصلاح امور| 157
درگیری موسی و فرعون درون| 158
انسان در کیفیّت مجاهدۀ نفس مختار نیست| 158
تفاوت حکیم و عالم| 159
جلسۀدوازدهم: 161
مروری بر مباحث گذشته| 161
نشانۀ انقیاد قلبی| 161
مقام صبر در اطاعت عملی| 162
راه تحصیل انقیاد قلبی| 162
اثر صبر بر روح| 163
اطاعت از غیر معصومین(ع)| 163
اقسام ملکیّت| 164
ملکیّت حقیقی اصیل| 164
ملکیّت حقیقی غیر اصیل| 164
ملکیّت اعتباری| 165
اطاعت بر محور ملکیّت حقیقی اصیل است| 165
مرز اطاعت از غیر| 165
مرز اطاعت از والدین| 166
طاعت مخلوق سودمند نیست| 168
رضایت مخلوق به قیمت معصیت خالق| 169
اطاعت در مباحات| 170
دیدار کسانی که عملاً به اطاعت خدا سفارش می کنند| 171
جلسۀسیزدهم: 175
مروری بر مباحث گذشته| 175
اطاعت از غیر در محدودۀ شریعت| 176
محبّت همراه با اندیشه، منشاء اطاعت است| 176
اطاعت از برادر ایمانی| 177
اطاعت از عاقل| 177
اطاعت در قالب شریعت| 178
در اسلام محبّت،تجربه، تخصّص وعلم‌زدگی ممنوع| 179
فقط مرعوب الله| 179
نهی از اطاعت غافل از خدا| 180
مراقب باش کلاه سرت نرود| 181
مصادیق قرآنی عدم اطاعت از غیر| 182
نهی از اطاعت از منافق| 183
نهی اطاعت از دروغگو| 184
نهی اطاعت کسانی که قسم دروغ می خورند| 184
شرط ارزشمند بودن پیوند خویشاوندی| 185
اطاعت از الگوی عملی| 187
جلسۀچهاردهم: 189
مروری بر مباحث گذشته| 189
تأسّی از غیر در اطاعت عملی| 190
اسوۀ حسنه| 190
اطاعت از پیامبر(ص) امر حتمی الهی است| 192
تأسّی به پیامبراکرم(ص) و حضرت‌ابراهیم(ع)| 193
تأسّی از غیر اولیا(ع)| 193
شرط الگو قرار گرفتن| 194
الگو دادن از عناوین قصدیّه نیست| 194
اگر خودت ادب شدی، دیگران هم ادب می شوند| 196
الگو گرفتن، زمینه لازم دارد| 197
امید به خدا و ذکر الهی، زمینۀ الگو گرفتن| 198
اهمّیّت ماه شعبان| 199
دعوت به میهمانی الهی| 200
حضرت استاد(ره) | 203
دربارۀ مؤسّسه مصابیح الهدی | 210
فهرست آیات | 212
روایات | 217
اشعار | 232
نمایه | 234
کتابنامه | 239
مقدمه کتاب
مقدّمه
حضرت‌آیت‌الله‌العظمی‌حاج‌آقا مجتبی تهرانی(ره) طیّ جلسات متوالی به مبحث اطاعت و طاعت پرداخته اند. اطاعت به معنای پیروی شخص از اوامر و نواهی مافوق خود است. خدای متعال غرض از خلقت انسان را «عبودیّت»معرفی می نماید. بندگی نیز همان حقیقت عبودیّت است. عبد به کسی گفته می شود که تعلّق به مولی و صاحب خود دارد و اراده اش تابع ارادۀ اوست. عبودیّت، نهایت اوج تکامل یک انسان و قرب او به خداست.
اطاعت را می توان به دو قسم تقسیم کرد؛ اطاعت الهی و اطاعت غیر الهی. اطاعت الهی، شامل اطاعت از خدا، پیامبر؟صل؟ و اهل بیت؟عهم؟ می باشد. اطاعت از رهبر و عالمان دینی و پدر و مادر نیز در صورتی که در راستای اطاعت الهی باشد، اطاعت الهی محسوب می شود. اطاعت از ظالمان، اطاعت غیر الهی است که باید از آن پرهیز کرد. اطاعت و بندگی خداوند دارای آثار و پیامدهایی است؛ از قبیل بصیرت و روشن بینی، کثرت رزق. آفات و موانعی نیز اطاعت و بندگی خدا را تهدید می کنند؛ مانند جهل، هوای نفس، ریا. عوامل مؤثّری در راه اطاعت و بندگی خداوند وجود دارد که از تقوا، تواضع و خودشناسی می توان نام برد. بحث اطاعت که از اهمّیّت ویژه ای برخوردار است، گسترۀ وسیعی دارد و آیات و روایات زیادی به این بحث پرداخته اند.
مؤسّسۀ فرهنگی هنری مصابیح الهدی که مسئولیّت حفظ و نشر آثار معظّم‌له را به عهده دارد، همۀ آنچه را ایشان پیرامون این موضوع طی چهارده جلسه مطرح کرده اند، در قالب یک مجلّد در اختیار طالبان معارف اسلامی قرار می دهد.
آنچه در این مجلّد مورد بحث قرار گرفته است
طاعت درونی و بیرونی: طاعت به طاعت بیرونی و درونی تقسیم می شود. طاعت بیرونی تطبیق دادن فعل خارجی با درخواست غیر می باشد و از طاعت درونی، تعبیر به انقیاد قلب می شود.
اطاعت از اولیای خدا: انسان اگر کسی را دوست بدارد، تلاش می کند که محبّت او را جلب کند تا محبوبش هم به او دوستی بورزد. انسان در این مسیر سعی می کند با تحقّق دادن مطلوب او، دوستی او را به خود جلب کند. برای جلب رضایت او باید خواسته‌های او را بداند و برای پی بردن به خواسته های او راهی جز مراجعه به اولیای خاصّ خداوند که از غیب آگاهی دارند، وجود ندارد. این راه را خودش پیش پای انسان قرار داده است. خدای متعال می فرماید: اگر می خواهی رضایت و محبّت مرا به خودت جلب کنی، باید به سراغ آن ها بروی؛ پس «اَطیٖعُوا اللهَ و اَطیٖعُواالرَّسُولَ»، یک امر فطری است.
مراتب اطاعت: اطاعت قلبیّه که همان انقیاد قلبی است، دارای مراتب است. وقتی اطاعت قلبیّه دارای مراتب شد، اطاعت عملی هم که از اطاعت قلبی نشئت می گیرد، مختلف می شود. امّا انقیاد قلبی ریشه در محبّت دارد و چون مؤمنین از نظر حبّ به الله تعالی مختلف هستند؛ لذا این تفاوت محبّت به حق‌تعالی است که منشاء تفاوت مراتب انقیاد قلبی می شود؛ به تعبیر دیگر، محبّت دارای درجات و مراتب است؛ لذا انقیاد قلبی هم دارای مراتب و درجات می شود. هرچه انسان محبّتش به خداوند شدیدتر باشد انقیاد قلبیش قوی تر است. اگراین محبّت ضعیف تر شود، انقیادش در یک مرتبۀ پایین تر قرار می گیرد. در نتیجه اطاعت هم دارای مراتب می شود؛ پس ریشۀ مراتب اطاعت در شدت و ضعف محبّت نسبت به حق تعالی است.
نشانه های محبّت به خدا: هشت نشانه کشف از محبّت به خداوند می کند:
– دل و قلب انسان مایل به دیدار خدا باشد.
– خواسته های ابلاغی خدا را بر خواستۀ خود مقدّم بدارد.
– همواره به یاد خدا باشد و از او غافل نشود.
– نسبت به از دست دادن چیزی که او را به حق و محبوبش نمی رساند، محزون و متألّم نشود. از طرف دیگر با به دست آوردن چیزی که او را به حق نمی رساند، مسرور نشود.
– اگر خدا را دوست بدارد، دوستان خدا را هم دوست می دارد.
– اگر کسی اهل محبّت به خداوند باشد، در کنارش خوف و بیم هم هست.
– کسی که اهل محبّت حقیقی است، اظهار محبّت نمی کند؛ بلکه کتمان محبّت می کند.
متعلّق انقیاد دل: انقیاد و رام شدن دل اختصاص به فرمان های تشریعی حق ندارد. خداوند یک ارادۀ تکوینیّه و یک ارادۀ تشریعیّه دارد. ارادۀ تکوینیّه، منشاء فرمان های تکوینی حق است. امّا فرمان های تشریعی، عبارت است از دستوراتی که خداوند در ربط با اعمال به انسان ها می دهد و از آن، تعبیر به حدود الهی و احکام الله می شود. انقیاد و اطاعت درونی انسان به حق هم مربوط به فرمان های تکوینی حق و هم نسبت به فرمان های تشریعی حق است.
محبّت به خدا امری فطری است. محبّت نسبت به خداوند اکتسابی نیست. این طور نیست که انسان از نظر خلقت و هنگام آفرینش خالی از محبّت خدا باشد تا به دنبال کسب این گوهر گرانبها برود. خمیرمایۀ محبّت خدا آمیختۀ به وجود و هستی انسان است. امّا این اشکال مطرح است که اگر من فطرتاً محبّت به خدا دارم، چرا دلم منقاد او نیست؟ جواب این است که انسان، موجود کارساز و قادر و توانا را دوست می دارد، اما اشتباه مصداقی می کند و خیال می کند مثلاً پول، توانا و قادر است. اینجاست که دیگر مطیع خدا نیست و احکام شرعی هم فراموش می شود. به تعبیری محبّت وجود دارد، امّا محبوب را اشتباه می گیرد. در این صورت دیگر دل حلاوت محبّت خدا را نمی چشد.
راه های تشدید حب در درون: برای تشدید حب، دو راه علمی و عملی وجود دارد. راه علمی که نسبت به همگان است عبارت از توجّه نسبت به احسان ها و نعمت هایی است که خدا به انسان عنایت کرده است، توجّه به نعمت های بلاعوض خداوند که انسان هر صبح و شام مستغرق در آن هاست. یک مرحلۀ بالاتر، تفکّر نسبت به صنع الهی است. مرحلۀ بالاتر، تفکّر به طور کلی نسبت به صفات الهی است. در مورد راه عملی باید گفت که خمیرمایۀ محبّت نسبت به حق در دل هرکس وجود دارد. بحث این است که ممکن است جاذبه های دنیوی، انسان را بگیرد و نگذارد محبّت الهی اثر خود را در انسان بگذارد. کسی که تحت تأثیر جاذبۀ محبّت های غیرالهی قرار نگیرد و به همان مقدار محبّت که در دل دارد در خارج عمل کند، اثر آن عمل، این است که خداوند به او محبّت و عنایت و احسان می کند. بازدۀ قهری این احسان، تشدید محبّت است.
سرفصل هایی که به آن اشاره شد و موضوعات دیگری همچون آثار محبّت، تقسیم بندی مدّعیان ایمان، مجاهدۀ در اطاعت عملی، اطاعت از غیر معصوم و… در این مجلّد مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. حضرت‌استاد(ره) همۀ موضوعات فوق را مستدل و علمی و با ارائۀ شواهدی از آیات و روایات، تقدیم علاقه مندان به معارف دین نموده است.