عدل

آنچه باید قبل از خواندن این کتاب بدانیم:

بی‌شک مفهوم عدل در کنار آنکه مهم و حیاتی است، مورد بی مهری و ظلم قرار گرفته است. این امر عقلی و فطری مورد مناقشۀ بسیاری از تفکرهاست و حتی منشاء اصلی اختلافات ایدئولوژیک و علمی هم می شود. همین ظرایف باعث شده است حضرت‌آیت‌الله‌العظمی‌حاج‌آقامجتبی‌تهرانی (رحمه الله علیه) در مباحث پیش رو که قرار است عدل را در معنای اخلاقی‌اش بشناساند، به ناچار از سایر زوایا هم نگاهی به این امر حیاتی داشته باشد.

عدالت هم مفهومی درونی است و هم کارکرد اجتماعی دارد، باید به هر دو جهت پرداخت. اما عدالتِ درونی است که منتج به عدالتِ بیرونی می‌شود. از همین جهت است که با رویکرد عدل‌شناسی بار دیگر قوای درونی و بیرونی مطرح می شوند و با میزان عدل سنجیده می شوند. مهم آنکه چیزی که صورت باطنی انسان را می‌سازد عدل است و آنچه در نهایت موجب حُسن خلق آدمی می گردد برقراری عدل در درون و بیرون خویش است؛ فی الواقع عدل فضیلتی است که منشاء سایر فضائل نفسانی است.

سوالاتی که در این کتاب پاسخ خواهد یافت:

مفهوم عدل چیست و چه نسبتی با انصاف و قسط دارد؟

فضل چه نسبتی با عدل و انصاف دارد؟

تفاوت عدل و احسان چیست؟

اقسام عدل کدامند؟

عدالت اجتماعی یعنی چه؟

عدالت درونی چگونه برقرار می‌شود؟

نقش عدل در قضاوت چیست؟

چطور می‌شود که قاضی حکم ناعادلانه می‌دهد؟

چه چیزی ضامن عدالت است؟

چگونه عدل در حکومت مستقر می‌شود؟

آیا عدالت در جامعه یک شعار است؟

چه آثاری بر عدل مترتب است؟

کلیدواژه‌ها:

عدل/ انصاف/ قسط/ صورت ظاهری/ صورت باطنی/ حسن خلق/ امر حق/ افراط/ تفریط/ عقل/ جهل/ عدالت/ مرزداری/ فقه/ شرع/ تساوی/ فضل/ احسان/ حق/ پرده‌برداری خالق/ قانون الهی/ دست‌درازی/ عدالت اجتماعی/ حقوق شرعی/ ظل عرش الهی/ مسائل عرفی/ تبعیض/ قضاوت/ وساطت در اختلافات/ گزینش/ مشاوره/ حکم ناعادلانه/ حکم نافذ/ تفاوت/ ایمان/ حکومت/ امر به معروف/ فطرت/ قانون/ ستم/ حسرت/ بعثت انبیا (علیهم السلام)/ خشنودی خدا/ نعمت/ عزیز شدن

یک جمله از کتاب:

انسان باید دارای عدالت من قبل نفس باشد و حقوق واجبه، مستحبّه و حتی جهات عرفیه را رعایت کند، چه رسد که بحث قضاوت شرعیه باشد که جای خود داشته و دامنه‌اش هم گسترش دارد. حتی گفتیم کوچکترین حرکت انسان را هم در بر می‌گیرد. این وصف عدلی نسبت‌به فعل در رابطه با مردم که عدالت اجتماعی می‌گوییم کوچکترین حرکت انسان را هم در بر می‌گیرد. نمی‌دانم چه سری است که تا از عدالت اجتماعی می گویند، همۀ ذهنها سراغ پول یا جان می رود و حتی آبرو را هم زیاد مطرح نمی‌کنند. اینطور نیست؛ بلکه عدالت اجتماعی خیلی وسیع است. ا گر این‌ها را بخواهیم واقعا شمارش کنیم و خوب اطرافش را در نظر بگیریم، خیلی شاخه‌ها دارد. هر روز و هر شب مبتلاییم؛ در خانه‌هایمان مبتلاییم؛ نسبت‌به فرزندانمان مبتلاییم؛ نسبتبه خانواده، نسبت‌به خویشاوند و دوست در هر محیطی از چهار محیطی که انسان در آن زندگی می‌کند؛ یعنی محیط خانوادگی، محیط تحصیلی، محیط معاشرتی-رفاقتی یا محیط کار و شغلی، عدالت اجتماعی مطرح است. عدالت اجتماعی به یک محیط اختصاص ندارد و در هر چهار محیط هست.