گناه شناسی

آنچه باید قبل از خواندن این کتاب بدانیم:

مجموعۀ مباحث پیرامون گناه که در سه جلد تدوین شده است حاصل 40 جلسه بیانات حضرت آیت الله العظمی حاج آقا مجتبی تهرانی می‌باشد. جلد اول به شناخت گناه اختصاص پیدا کرده است. مقدمۀ ورود به بحث گناه اعتقاد به آزمایش الهی است. خداوند همۀ کسانی که مدعی ایمان به خدا هستند به‌وسیلۀ اوامر و نواهی خود می‌آزماید. بر اساس آنچه که از روایات به‌دست می‌آید امتحان نسبت به نواهی، اقوی از امتحان نسبت به اوامر است. خودداری از اعمالی که شرایط آن برای انسان مهیا و لذّت‌بخش است از اتیان به اعمالی که لذّت‌بخش نیست مشکل‌تر است.

در این جلد از مجموعۀ مباحث گناه مطالبی هم‌چون: چیستی گناه، کبیره و صغیره بودن گناه و اصرار بر کبیره، اطاعت و عصیان قوای باطنی، فکر و عزم گناه، خوف و رجا، رضایت به گناه دیگران، منشأ گناه مورد تدقیق و کنکاش قرار گرفته است.

سوالاتی که در این کتاب پاسخ داده می‌شود:

گناه چیست و ارتباط آن با تکالیف الهی چه می‌باشد؟

معنای وحی مدوّن و غیر مدوّن چیست؟

منظور از گناه آیا تنها تخلف از نواهی است یا شامل تخلف از جنبه‌های اثباتی هم می‌شود؟

چه گناهانی کبیره و چه گناهانی صغیره می‌باشند و حکم هر کدام چه می‌باشد؟

استصغار بر گناه چیست؟

آیا علم به تکلیف، شرط ثبوت تکلیف است؟

جاهل مقصّر و جاهل قاصر به چه معناست و شامل چه کسانی می‌شود؟

آیا وجوب تکالیف متوجه اعضا و جوارح ظاهری است یا قوای باطنی را هم در برمی‌گیرد؟

گناه عقل و قلب چیست؟

قصد نسبت به گناه چیست و متوجه کدام یک از قوای انسان است و آیا قصد معصیت هم گناه محسوب می‌شود؟

انسان چه کند که مبتلا به گناه نشود و راه خلاصی از تصمیم به گناه چیست؟

راه نفوذ شیطان برای ارتکاب گناه در انسان و راه مقابله با آنها چیست؟

آیا رضا و خشنودی از گناه دیگران گناه است؟

نحوۀ اثرگذاری غیر در تصمیم به ارتکاب گناه چگونه است؟

کلید واژه‌ها:

گناه/ سیئّه/ عصیان/ تکالیف/ دار تکلیف/ وحی مدوّن و غیر مدوّن/ جاهل مقصّر/ جاهل قاصر/ قبح عقل بلا بیان/ قبح عقل بلا حجت/ قصد و نیت/ گناه قلب/ گناه عقل/ گناه اعضا و جوارح/ گناه نفس/ توحید/ شرک/ حبّ/ یأس و قنوط/ اوامر و نواهی/ آزمایش الهی/ هواهای نفسانی/ کبائر/ صغائر/ استصغار گناه/ قوای ظاهری و باطنی/ خطورات/ واردات ذهنیه/ امواج رحمانی و شیطانی/ توبه/ سعادت و شقاوت/ لطیفۀ الهی/ سخط الهی/ شکر منعم/ موحّدین/ صدّیقین/ کمّلین/ غشوه/  موعظه/ ذکر / معاشرت/ محیط دوستی/ استدلالات شیطان/ قوۀ واهمه/ خوف و رجاء/ امانیّ/ حمق/ کبری و صغری/ اعانه به اثم/ استغفار/ ذلّت‌پذیری/ عزّت/

عبارتی از متن کتاب:

در بین گناهان قوای انسان، نیروی عقل، نیروی قلب، نیروی نفس و نیروهای ظاهری، کدامیک عظیم‌تر و سخت‌تر و خطرناک‌تر است؟ گفته می‌شود شدیدترین گناهی که از انسان صادر می‌شود گناه قلب است. در این صورت ممکن است این مطلب به ذهن متبادر شود که گناهی بالاتر از شرک که مربوط به نیروی عقل است وجود ندارد پس چگونه گناه قلب از همۀ گناهان خطرناک‌تر است؟ جواب این است که ممکن است عقل به هر دلیلی به توحید استدلالی دست پیدا نکند ولی توحید یک امر فطری است و هر دلی از دل‌ها خداجو و خداخواه است. بنابراین اگر حتی عقل از راه استدلال به توحید دست ‌یابد اما باور آن به عهدۀ دل است.