بحث راجع‌به آزمایشهای الهی نسبت‌به مؤمنین بود. آزمایش فردی و آزمایش عمومی وجود دارد. آزمایشهای عمومی الهی در زمینه فتنه‌های بشری مطرح است. آنگاه که فتنه‌ای در جامعه به دست انسانهایی بر پا می‌شود، در کنارش بساط امتحان الهی مطرح
می‌شود. راه و روش آنهایی که نسبت‌به مؤمنین و نسبت‌به کل جامعه فتنه انگیزی می‌کنند، در سه مرحله است. در هر سه مرحله هم امتحانهای الهی مطرح است. مرحله اول، ضربه زدن به مکتب الهی و محتوای آن
است. زیر سؤال بردن ابعاد گوناگون مکتب از
قبیل اصول اعتقادی، فروع عملی، احکام عملیه و بالأخره مسائل اخلاقی است. در این مرحله فتنه انگیزی می‌کنند. آنجاست که مؤمنین به طور عموم مورد آزمایش
الهی قرار می‌گیرند. مرحله دوم، زیر سؤال بردن رهبران مذهبی جامعه
است. این مرحله هم سه فراز دارد. فراز اول، زیر سؤال بردن فضائل آنها، فراز
دوم، بدل سازی و فراز سوم، از بین بردن شخص آنها. فراز اول به تعبیر روز ترور شخصیت است. فراز دوم بدل سازی در کنار آنها و فراز سوم
ترور شخص است. در هر سه فراز مرحله دوم مؤمنین آزمایش
می‌شوند. آنجایی که دُعات[1] و
رُعات[2]
مکتب مورد حمله و ضربه‌ها قرار می‌گیرند، مؤمنین آزمایش می‌شوند. مرحله سوم وقتی مطرح می‌شود که از دو مرحله قبل نتیجه گیری نشد. مرحلۀ سوم رویارویی مستقیم است. مؤمنین در دام فتنه مخالفین خود قرار می‌گیرند و اینجاست که بساط آزمایش الهی
پهن می‌شود و امتحان از نظر بُعد ایمانی مؤمنین
مطرح است.
[1] جمع داعی به معنای کسی که مردم را به دین و مذهب خود دعوت کند.
[2] جمع راعی به معنای کسی که قومی را سرپرستی و راهنمایی می‌کند.
