امر به معروف و نهی از منکر (مبانی، احکام و آثار آن)

مجموعه: معارف اسلامی
نام: امر به معروف و نهی از منکر (مبانی، احکام ‌و آثار آن)
سال طرح مباحث: 1381

62,000 تومان

دسترسی: موجود در انبار

کد 1206026 دسته: برچسب:

مشخصات

وزن 226 گرم
ابعاد 210 × 140 × 8 میلی‌متر
نوع جلد

قطع

شابک

978-600-6940-90-8

تعداد صفحات

216

آدرس فیپا

http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/9011304

چاپ اول

1402

نوبت چاپ

1

ناشر

توضیحات

فهرست کتاب

مقدّمه. 14

جلسۀاوّل:   21

پیشینۀ بحث. 22

اقسام غیرت. 22

غیرت در بُعد معنوی. 23

اوّلین غیرتمند عالم. 23

راه شناسایی غیرت. 24

آزادی حیوانی. 25

ریشۀ امر به معروف و نهی از منکر . 27

اثر غیرت بر قلب. 27

رضای قلبی به منکر، حرام است. 29

ادّعای جابر(ره) در زیارت امام‎ حسین(ع). 30

سخن جابر با امام ‎حسین(ع). 31

جلسۀ دوّم:   33

مروری بر مباحث گذشته. 33

حرمت رضای به منکر. 34

شراکت در عمل زشت. 35

یک عمل و دو گناه. 36

شرکای غایب جنگ جمل. 38

منشاء فعال، اراده است. 39

وجوب بیزاری از منکر. 39

الَیتَنی کُنتُ معکم. 41

کیفیّت ورود اهل بیت(ع) به کربلا. 42

جلسۀسوّم:   43

مروری بر مباحث گذشته. 43

مجازات به‎خاطر گناه دیگران. 44

چرایی شمول عذاب در آحادّ جامعه. 44

دو گناه با یک عمل. 45

مجازات یک نسل به ‎خاطر خشنودی از گناه پدرانشان. 46

عذاب امّت نوح(ع) بدون اطفال. 46

خوشحالی حرام. 47

سقف ناراحتی از فعل منکر. 48

حالت دورانی غیرت. 49

سوز دل مؤمن غیور. 51

ترک کربلا با سوز و گداز. 52

جلسۀ چهارم:   55

مروری بر مباحث گذشته. 55

عذاب الهی به خاطر رضایت به منکر. 56

چرا مؤاخذۀ بر کارِ نکرده؟. 57

کدام رضا به عمل منکر مؤاخذه دارد؟. 58

برداشت غلط از یک آیه. 58

توبه، یک امر درونی است. 59

سرّ مؤاخذه بر رضای به منکر. 60

مرز شکنی. 61

قصد گناه، حریم ‎شکنی نیست. 62

دو گناه به‎ خاطر یک عمل. 63

توهّم در فهم یک آیه. 64

حیوان نباش. 65

از قلّت، اهل حق وحشت نکن. 65

چرا آسمان خون نمی‎ بارد؟!. 67

جلسۀپنجم:   69

وجوب امر به معروف و نهی از منکر. 69

وجوب عقلی نهی از منکر. 70

چرایی وجوب عقلی نهی از منکر. 71

دفع و رفع منکر. 72

رفع منکر هم دفع از منکر است. 72

تمام محرّمات مبغوض‎اند. 74

وجوب نقلی نهی از منکر. 74

نهی از منکر، واجب کفایی است. 75

نمونۀ آیات امر به معروف و نهی از منکر. 75

مراتب نهی از منکر در سخنان امام‎علی(ع). 76

مقایسۀ این دو واجب با اعمال خیر. 77

نتیجۀ ترک نهی از منکر در جامعه. 79

وضعیّت خاندان امام‎حسین(ع) در مجلس یزید. 81

جلسۀششم:   83

مروری بر مباحث گذشته. 83

دو اثر مهمّ ترک نهی از منکر. 84

عدم استجابت اخیار جامعه. 85

سرّ عدم استجابت دعا. 86

توبیخ شدید تارک امر به معروف و نهی از منکر. 87

کسانی که دین ندارند. 88

جواب یک اشکال. 89

نهایت دین. 90

وجوب فوری امر به معروف و نهی از منکر. 91

رفع و دفع منکر. 92

حکم عقلی امر به معروف و نهی از منکر. 92

بهانۀ پدر در دل شب. 93

جلسۀهفتم:   95

مروری بر مباحث گذشته. 95

آثار سوء ترک نهی از منکر. 96

آثار امر به معروف و نهی از منکر. 97

آثار مثبت امر به معروف و نهی از منکر. 98

آیا امر به معروف و نهی از منکر، دخالت در اختیارات دیگران است؟ 100

فردگرایی یا جامعه‎گرایی؟. 100

مجوّز دخالت در امور دیگران. 101

اسلام، جامعه‎گراست. 102

اثر متقابل ابعاد مادّی و معنوی. 102

امر به معروف و نهی از منکر همراه با محبّت. 103

ترویج لااُبالی‎گری در طول تاریخ. 104

مقایسۀ برخورد مردم با خاندان امام‎حسین(ع) در شام و مدینه. 104

جلسۀهشتم:   107

مروری بر مباحث گذشته. 107

نقش خواصّ جامعه در ترویج فساد. 108

نگرش کفر، فردگراست. 109

در اسلام جناح‎بندی وجود ندارد. 109

تأیید جامعه‎نگری در قرآن. 111

نفی فردگرایی در قرآن. 112

حقّ نظارتی مؤمنین بر یکدیگر. 113

سکوتی که جامعه را به فساد می‎کشد. 115

ریشۀ ترک نهی از منکر خواص. 116

لعن الهی بر خواص به‎خاطر ترک نهی از منکر. 118

سرچشمۀ انشقاق در جامعه. 119

نهیب ملک الموت. 120

جلسۀنهم:   123

مروری بر مباحث گذشته . 123

مسئولیّت سنگین خواص نسبت‎به امر به معروف و نهی از منکر 124

بزرگ‎ترین گناه چهره‎های موجّه جامعه. 124

نقش عالم‎نماها در انحراف جامعه. 125

ایستادگی تا پای جان. 126

وظیفۀ عامّه در مقابل زمامداران منحرف. 128

علت سکوت زمامداران در مقابل منکر. 128

ذکر توسّل. 129

جلسۀدهم:   131

مروری بر مباحث گذشته. 131

شراکت در عمل خیر و شر. 131

لعنت الهی بر دو گروه. 132

سوء استفاده دشمن از خواصّ بی‎تفاوت. 133

شراکت با عمل میلیون‎ها نفر. 134

قوام احکام به امر به معروف و نهی از منکر است. 134

چگونگی محافظت از خاندان. 134

نباید مبغوض خدا محقق شود. 136

اعلان جنگ با خدا. 137

ذکر توسل؛ شهادت امام‎رضا(ع). 138

جلسۀیازدهم:   141

مروری بر مباحث گذشته. 141

مراتب امر به معروف و نهی از منکر. 142

حکم و موضوع. 142

فرق وجوب امر به معروف و نهی از منکر با سایر واجبات. 143

موضوعیّت یا طریقیّت امر به معروف و نهی از منکر. 143

شرط تأثیر. 144

شیوه ‎های امر به معروف و نهی از منکر. 145

ترتیب مراتب امر به معروف و نهی از منکر. 146

مراتب امر به معروف و نهی از منکر باید از اَخَف شروع شود. 147

در احتمال تأثیر امر به معروف و نهی از منکر بیّنه حجّت نیست. 148

جلسۀدوازدهم:   151

مروری بر مباحث گذشته. 151

روش دفع و جذب در امر به معروف و نهی از منکر. 152

مؤاخذۀ خوبان به‎خاطر بدان. 153

نهی از منکر با غیر زبان. 154

حکم شرعی برخورد خوش با اهل منکر. 154

هم جذب و هم دفع. 156

بی‎تفاوتی به احکام دین به بهانۀ جذب خلافکار. 157

تفکّر جذب اهل منکر به عنوان ابزار شهوانی. 158

همۀ مراتب امر به معروف و نهی از منکر لازم است. 158

تولّد ختم رسل(ص) و رئیس مذهب(ع) . 159

جلسۀسیزدهم:   161

مروری بر مباحث گذشته. 161

روش‎های خنثی کردن امر به معروف و نهی از منکر. 162

منکر وجوب امر به معروف و نهی از منکر مرتد است. 162

فلسفۀ امر به معروف و نهی از منکر. 163

گسترش منکرات به بهانۀ جذب عامل منکر . 164

هدف از استفادۀ ابزاری از این دو واجب الهی. 165

آرایش منکر. 166

سوءاستفاده از تعبیر «متحجّر». 167

منکر در لعاب دین. 168

چه کسانی می‎توانند منکر را در جامعه زیبا جلوه دهند؟. 170

جلسۀچهاردهم:   173

مروری بر مباحث گذشته. 173

روش‎های جلوه دادن معروف به منکر و منکر به معروف. 174

روش علمی. 174

ثواب یکسان عامل و آمر به معروف. 175

وزر یکسان آمر و عامل منکر. 177

روش عملی. 178

روش الگویی امر به معروف و نهی از منکر. 178

بدعت، روش لعاب دین دادن به منکر. 179

حضرت استاد(ره) | 182

دربارۀ مؤسّسه مصابیح الهدی | 189

فهرست آیات  | 191

فهرست روایات | 195

نمایه | 211

کتابنامه | 215

 

مقدمه کتاب

مقدّمه

حضرت آیت الله العظمی حاج آقا مجتبی تهرانی(ره) بعد از بحث مبسوطی که پیرامون حبّ به خدا ارائه دادند، بحث کوتاهی در مورد غیرت در محبت مطرح کردند. سپس به موضوع امر به معروف و نهی از منکر که با این دو بحث ارتباط دارد، پرداختند. ایشان می‎فرمایند: مبنای امر به معروف و نهی از منکر، از نظر ریشۀ اخلاقی و نفسانی، غیرت دینی است؛ به این ترتیب که حالت نفسانی غیرت روی قلب اثر می‎گذارد؛ پس اگر انسان آلودۀ به معصیتی شود یا واجبی از او ترک شود، موجب سوز دل او می‎شود و وقتی لاابالی‎گری در جامعه رواج یابد‎ و جامعه به سمت فساد رو آورد، قلباً متأثّر می‎شود؛ زیرا اگرچه غیرت از حالات نفس است، ولی بازده روی قلب دارد. در مقابل اگر جامعه رو به صلاح برود، قلباً خوشحال می‎شود. اما آن‎هایی که بر طبق روایات نسبت‎به صلاح و فساد جامعه بی‎تفاوتند، دل آن‎ها منکوس و مسخ شده است. چنین کسانی نسبت‎به حدّ و مرز الهی بی‎خیال هستند. آن‎ها در واقع انسان نیستند؛ بلکه حیوانی بیش نبوده و حتّی رابطۀ آنان با آحاد جامعه، رابطه‎ای حیوانی است نه انسانی و الهی.

نکتۀ اساسی در این مبحث، این است که این بحث با امر به معروف و نهی از منکر از نظر فقهی متفاوت است. امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه فقهی یک واجب کفایی است که دارای مراتب قلبی، لسانی و یدی است، اما این مبحث اصلاً ارتباطی به امر به معروف و نهی از منکر به معنای فقهی آن ندارد؛ بلکه بحث در مورد یک سنخ واجبات و محرّمات درونی یا جوانحی است؛ مانند توبه که از واجبات درونی است و به معنای پشیمانی از گناه است، همچنین واجب فوری‎ هم هست.

امر به معروف و نهی از منکرِ مورد بحث نیز مانند توبه از واجبات درونی است که عبارت از حالت نفسانی است که روی قلب و دل انسان اثر می‎گذارد و موجب می‎شود آنچه مورد سخط خداوند و مبغوض اوست، مبغوض انسان هم قرار بگیرد و آن را مکروه بدارد و نسبت‎به آنچه مورد حبّ خداوند است، راضی و خشنود ‎شود؛ بنا بر این تعریف برای امر به معروف و نهی از منکر جدای از بحث فقهی یک عنوان دیگری وجود دارد که عبارت است از حرمت رضا به منکر؛ به این معنا که حرام است انسان خشنود باشد و رضا بدهد به ترک معروف و عملی که مورد امر الهی ا‎ست و همچنین عکس آن؛ به عبارت دیگر، واجب است انسان عمل منکر را مکروه بدارد. از طرف دیگر، ترک واجب که عبارت است از معروف را هم مکروه بدارد.

آنچه در این مجلّد مورد بحث قرار گرفته است

شراکت در عمل منکر: در بررسی روایات این نتیجه حاصل می‎شود که این عمل جوانحی با عمل جوارحی هم‎سو قرار داده شده است؛ یعنی خوشحالی انسان از معصیت دیگری، مثل نفسِ معصیت او است؛ لذا اگر کسی گناهی مرتکب شود و از گناه خود خشنود باشد، مثل این است که دو گناه مرتکب شده است: یک گناه مربوط به عمل بیرونی او است و گناه دوم، مربوط به رضایت درونی از معصیت است.

مجازات به‎خاطر گناه دیگران

در روایات مطلبی مطرح کرده‎اند که در حقیقت پاسخ به یک ابهام در مورد عذاب همگانی خداوند است، ابهام این است که چرا عذاب الهی شامل همۀ افراد جامعه، چه گناهکار و چه بی‎گناه می‎شود؟ در آیات بسیاری به انبیا(ع) و قوم آن‎ها که گرفتار عذاب الهی شده و خشک و تر را با هم سوزانده است اشاره شده است؛ از جمله می‎توان از حضرت نوح(ع) نام برد که علی‎رغم تلاش‎های بسیار، موفّق به هدایت قوم خود نشد و بالاخره آنان را نفرین کرد. هنگام عذاب تنها عدۀ معدودی از ایمان آورندگان به حضرت نوح(ع) باقی ماندند و بقیه غرق شدند. سؤال این است که چرا عذاب الهی شامل همه شده است؟ در مباحث روایی و معرفتی، دلیل عذاب همگانی، رضای آن قوم به منکر اعلام شده است؛ یعنی اگرچه خودشان مرتکب منکری نشده بودند، اما خشنودی نسبت‎به منکر داشتند. بعضی عذاب به‎خاطر گناه دیگری را منافات با آیۀ <وَ لَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ اُخْرَی> قلمداد کرده‎اند، اما باید بررسی کرد که «وِزْرَ اُخْرَی» چیست؟ اشکال در این است که بعضی «وزر» را نفس حرکت بیرونی در نظر می‎گیرند و مبدأ این حرکت بیرونی‎ که یک حرکت درونی‎‎ است را کنار می‎گذارند، در حالی که اساس و ریشۀ کار همان حرکت درونی است؛ لذا هیچ وقت وزر و وبال عمل کسی را به نام دیگری ثبت نمی‎کنند. این، یک مغالطه است. آنچه برای او ثبت می‎کنند، وزر خودش است که عبارت است از خشنودی نسبت‎به عمل منکر.

دلیل مؤاخذۀ بر کارِ نکرده

اشکالی مطرح می‎شود مبنی بر اینکه طبق روایات نیّت گناه، گناه محسوب نمی‎شود و انسان به صرف قصد گناه مؤاخذه نمی‎شود؛ پس چگونه است که به‎خاطر خشنودی از گناه دیگران مؤاخذه می‎شود؟ در حقیقت سخن ایشان این است که امور قلبیّه مؤاخذه ندارد، مگر اینکه به بیرون تراوش کند. در جواب ایشان باید گفت که اوّلاً این سخن بر خلاف موازین علمی است. برای مثال می‎توان از توبه نام برد که معنایش همان پشیمانی درونی از گناه و تصمیم به عدم بازگشت به گناه است. توبه در عین حال که یک امر درونی است، اما انجام آن واجب و ترک آن حرام است؛ بنابراین امر درونی و رضای باطنی به فعل دیگری، مُتَعَلَّق امر و نهی الهی قرار می‎گیرد. امّا سرّ اینکه اگر انسان خود قصد معصیت کند گناه محسوب نمی‎شود، ولی اگر راضی به معصیت دیگری باشد برای او معصیت نوشته می‎شود، این است که آنچه در امر به معروف و نهی از منکر مهم است، این است که احکام الهی و حد و مرز الهی شکسته نشود. ارتکاب محرّمات معنایش شکستن حریم الهی است و امر به معروف و نهی از منکر برای حفظ حریم الهی وضع شده است. آنانی که به مؤاخذۀ کسانی که راضی به عمل منکر دیگری هستند، اشکال گرفته‎اند نتوانسته‎اند، بین دو مطلب تفاوت قائل شوند؛ کسی که قصد گناه کرده؛ ولی مرتکب آن نشده است حریم‎شکنی و مرزشکنی نکرده است؛ بلکه مرتکب یک خباثت درونی و یک غفلت شده است. اما رضایت درونی به انجام منکر دیگری؛ یعنی رضایت به حریم شکنی الهی است و بین این دو مطلب تفاوت فراوانی است.

وجوب عقلی امر به معروف و نهی از منکر

وجوب امر به معروف و نهی از منکر از نظر شرعی امری پذیرفته شده از جانب همۀ علماست، اما بعضی بزرگان به وجوب عقلی این فریضه معتقد هستند؛ به این معنا که اگر هیچ دلیلی نه از کتاب و نه از سنّت و نه از اجماع مبنی بر وجوب امر به معروف و نهی از منکر نداشتیم، عقل حکم به وجوب نهی از منکر یا امر به معروف می‎کرد. دلیل این امر خیلی روشن است؛ اگر عبد بداند تحقّق یک امری در خارج موجب خشم مولا می‎شود، عقل او حکم می‎کند که از تحقّق آن ممانعت کند.

آثار امر به معروف و نهی از منکر

ترک امر به معروف و نهی از منکر باعث می‎شود افراد فاسد و لااُبالی زمام امور جامعه را به‎دست بگیرند. البتّه الزاماً نام و نشانۀ لاابالی گری را همراه ندارند؛ بلکه چه بسا در لباس صلاح و خیرخواهی جامعه را به فساد بکشند. همچنین باعث می‎شود که دعاها مستجاب نشود. حتّی طبق روایات، دعای خوبان جامعه هم مستجاب نمی‎شود. از طرفی، موجب محرومیّت جامعه از برکت‎های الهی می‎گردد. منظور از برکت، بهره‎گیری از عنایات الهی است که با خوشی همراه باشد.

از طرفی آثار حُسنی بر انجام امر به معروف و نهی از منکر مترتّب است؛ از جمله اینکه سایر واجبات در گرو این دو واجب است و با عمل به این دو واجب برپا می‎شود؛ باعث تأمین امنیّت راه‎ها و جادّه‎ها می‎شود؛ موجب مشروعیّت درآمدها می‎شود و جلوی مال مردم‎خوری را می‎گیرد؛ موجب می‎شود حق به حق‎دار برسد، باعث آبادانی زمین می‎شود و امور جامعه سامان پیدا می‎کند.

امر به معروف و نهی از منکر، دخالت در امور دیگران نیست

مجوّز امر به معروف و نهی از منکر چیست؟ آیا انجام این دو واجب دخالت در حیطۀ اختیارات دیگران است؟ آیا یک زورگویی حساب می‎شود؟ در جواب باید گفت: نظام ارزشی اسلام بر پایۀ جامعه گرایی است. خداوند به عنوان خالق و مالک انسان به او دستور داده که مملوک او تحت نظر گرفته شود؛ مانند پدری که دیگری را مأمور می‎کند که بر رفتار کودک او نظارت داشته باشد تا آسیبی به خود وارد نکند.

سرفصل‎هایی که به آن اشاره شد و موضوعات دیگری همچون نقش خواصّ جامعه در ترویج فساد، وظیفۀ عامه، در مقابل زمامداران، سوءاستفادۀ دشمن از خواصّ بی‎تفاوت، مراتب امر به معروف و نهی از منکر، روش دفع و جذب در امر به معروف و نهی از منکر و … در این مجلّد مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و حضرت استاد(ره) همۀ موضوعات فوق را مستدل و علمی و با ارائۀ شواهدی از آیات و روایات تقدیم علاقه‎مندان به معارف دین نموده است.

 

دروس این کتاب

1966- امر به معروف و نهی از منکر 14
1953- امر به معروف و نهی از منکر 1
1954- امر به معروف و نهی از منکر 2
1955- امر به معروف و نهی از منکر 3
1956- امر به معروف و نهی از منکر 4
1957- امر به معروف و نهی از منکر 5
1958- امر به معروف و نهی از منکر 6

نظرات کاربران

اشتراک
ایمیل برای
guest
بازخوردهای درون متنی
مشاهده همه دیدگاه‌ها
سبد خرید
0
نظری دارید؟ لطفاً آن را ثبت کنید.x