راه های قبولی در امتحان الهی

آنچه باید قبل از خواندن این کتاب بدانیم:

بدون تردید و بر اساس معارف دینی همۀ مؤمنین در سراسر زندگی خود در معرض امتحان الهی قرار می‌گیرند. اهمیت آزمایش‌های الهی در زندگی انسان تا به آن حد است که سعادت او مستلزم موفقیت در این آزمون است و شکست در آن موجب شقاوت او است. حضرت‌آیت‌الله‌العظمی‌حاج‌آقا مجتبی‌تهرانی(ره) همچون همه مباحث خود با استناد به مبانی علمی و به‌طور مبسوط آزمایش الهی را مورد بحث قرار داده‌اند. به جرئت می‌توان گفت مجموعۀ این مباحث به مثابۀ دفترچۀ راهنمای مواجهه با آزمون‌های الهی است. ایشان ابتدا در سالهای 1368 و 1369 در قالب 57 جلسه به‌طور مفصّل موضوعاتی در این زمینه را تبیین کردند و سپس در سال 1378 در قالب 13 جلسه نکات مهم، کلیدی و کاربردی بحث را خلاصه‌وار بیان فرمودند. این هفتاد جلسه تحت عنوان کلی «آزمایش الهی» در هفت مجلد با عناوین «ویژگی‌های آزمون الهی»، « بلا، شکر و صبر»، «فتنه»،  «امتحان فردی و اجتماعی»، « راه قبولی در امتحان الهی»، «نقش طاعات و عبادات» و «راه سعادت بشری» به چاپ رسیده است.

در جلد پنجم از کتاب‌های فوق‌الذکر که شامل ده جلسه است به راهکارهای علمی و عملی قبولی در آزمون الهی می‌پردازند. در جنبه‌های علمی می‌توان به: توجه به هدف و مسیر کمال معنوی و چشیدن لذت معنوی، در نظر گرفتن جنبۀ تطهیری بلا، توجه به آثار نیک تحمل بلاها، مقایسه بین آورده‌ها و از دست داده ها، مقایسه بین لذت خالص و ناخالص، توجه به آثار معنوی صبر و آثار زشت جزع اشاره کرد که معظم له با مراجعه به آیات و روایات فراوان به آنها اشاره نموده‌اند. در جنبه‌های عملی می‌توان از کتمان مصیبت، نقش کلیدی دعا در مواجهه با بلاها و فتنه‌ها، صبر بر حرام نام برد که ایشان با نگاه عمیق آنها را مورد مداقه قرار داده‌اند.

سوالاتی که در این کتاب پاسخ داده می‌شود:

انسان چه کند که در ربط با آزمایش‌های فردی و جمعی سرفراز بیرون بیاید؟

راه علمی توجه به هدف برای قبولی امتحان الهی به چه معناست؟

رابطه توجه به تکامل معنوی و قبولی در آزمایش الهی چیست؟

رابطۀ مسئلۀ عدم پایداری بلاها و مصیبت‌های دنیوی و قبولی در آزمایش‌های الهی چیست؟

چگونه فشار بر روح، یسر معنوی را به دنبال دارد؟

رابطۀ توجه به آثار و ثمرات معنوی مترتب بر تحمل ضربه‌های مادی و  قبولی در آزمایش‌های الهی چیست؟

رابطۀ توجه به آنچه که به‌دست می‌آورد و آنچه که از دست می‌دهد و قبولی در آزمایش‌های الهی چیست؟

خصوصیات کسانی که در برابر بلاها پایداری می‌کنند در قیامت چیست؟

رابطۀ ملکه صبر و مقاومت بر بلا و قبولی در آزمایش‌های الهی چیست؟

بدبختی‌های ناشی از جزع چیست؟

معنای صبر جمیل و رابطۀ آن با قبولی در آزمایش‌های الهی چیست؟

کتمان مصیبت چیست و چه نقشی در قبولی در آزمایش‌های الهی دارد؟

آیا کتمان سرّ با شکایت انسان به سوی خدا منافات دارد؟

آیا صبر از حرام بالاتر است یا صبر بلا؟

کلید واژه‌ها:

معصیت/ مصیبت/ تطهیر/ امتحان/ خوف/ جوع/ نقص اموال/ نقص انفس/ نقس ثمرات/ صابرین/ کبر/ حسد/ صبر/ بهشت/ کشف و شهود/ لب اللباب/ فنای فی الله/ کثرات/ شناسایی هدف/ تکامل معنوی/ تأدیب/ جزع/ استعداد/ استرجاع/ پایداری/ عسر و یسر/ کرامت/ صفحۀ روح/ یقین/ استکمال روح/ تزکیه/ صابرین/ اجرت المثل/ اجرت المسمی/ پاداش تفضلی/ لذات خالص و ناخالص/ خیر و شرّ/ لذت و خیر مطلق/ هلاکت/ کتمان سرّ/ واجبات و محرمات/ صبر بر بلا/ صبر بر حرام/ شهوت و غضب/ تصبّر/ فرهنگ الهی/ حزن و اندوه/ کیف نفس/ ابلیس/ فحشا و منکر/

عبارتی از متن کتاب:

چرا صبر از حرام بالاتر از صبر بر بلا و مصیبت است؟ در بلا و مصیبت وقتی خدا ضربه جانی و مالی می‏زند، انسان از نظر ظاهری کاری نمی‌تواند بکند. شخص در باب بلا و مصیبت برای عمل میدانی ندارد. چه می‏تواند بکند؟ از نظر ظاهر کاری از او بر نمی‏آید، چون خدا آنچه داده بود از او گرفته است. کاری که در اینجا از عبد ساخته است و خدا خواسته است، این است که از نظر درونی آرام باشد و تحمّل کند. اما در باب حرام، میدان عمل از نظر بیرون باز است. حرام یعنی یک عمل ظاهری مطابق با شهوت یا غضب که انسان می‏تواند انجام بدهد و همۀ وسائل و ابزار هم موجود است. اینجا می‌تواند هم درون را و هم بیرون را مهار کند و هم می‏تواند موافق با قوای حیوانی عمل کند و لذّت حیوانی هم ببرد زیرا میدان برای او باز است اما در عین حال می‌گویند که دست به سمت حرام دراز نکن؛ لذا صبر از حرام افضل از صبر بر بلا است.