فقر فرهنگی

«قَالَ رَسُولُ اللهِ(ص): إنِّی مَا أخَافُ عَلَی اُمَّتِی الْفَقْرَ»؛ من از فقر و تنگدستی بر امّت خود بیمناک نیستم. اصلاً نمی ترسم که مسلمانان گرسنه یا تشنه بمانند. این اعجاز است که حضرت چنین کلامی را می فرمایند و نسبت به استقامت امّت تا قیامت، از این ناحیه، احساس آسودگی خاطر می کنند. بعد در ادامه می فرمایند: «وَلکِنْ أخَافُ عَلَیْهِمْ سُوءَ التَّدْبِیرِ»؛ من از فقر فرهنگی برای امّتم بیم دارم؛ «سُوءَ التَّدْبِیرِ»، همان کج اندیشی است. منشاء کج اندیشی هم اضلال و اغوا است.
به تعبیر عامیانه: فقر، مشکل بزرگی نیست؛ بلکه بی شعوری و نفهمی ریشۀ همۀ بدبختی ها است. اگر شعور از بین برود، کسانی می آیند و حقّ را می پوشانند. باطل را می آرایند و به جای حقّ می نشانند و هیچ کس هم صدایش در نمی آید که چه کلاه بزرگی بر سر مردم رفته است. پیغمبراکرم(ص) فرمود: من از این می ترسم! می ترسم که امّتم دچار کج فهمی و سوءتدبیر شود. از زمان پیغمبر(ص) تا الآن، و از امروز تا قیامت، تمام بدبختی های امّت اسلامی از همین بوده و هست. بعد از پیغمبر(ص)، مشکلات از همین جا شروع شد.
در جنگ جمل، یک نفر نزد امیرالمؤمنین(ع) آمد و گفت: من درمانده شده ام. «قَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ مَا أَرَى طَلْحَهَ وَ الزُّبَیْرَ وَ عَائِشَهَ أَضْحَوْا إِلَّا عَلَى حَقّ!»؛ آیا ممکن است طلحه، زبیر و عایشه بر باطل جمع شوند؟ حضرت جمله ای را که استخدام کرد این بود: «إِنَّکَ امْرُؤٌ مَلْبُوسٌ عَلَیْکَ»؛ حقّ بر تو پوشیده شده است. لباس باطل بر تن حقّ کرده اند و تو نمی توانی حقّ را بیابی. حقّ بر تو اشتباه شده؛ یعنی تو فقر فرهنگی پیدا کرده ای. حالا فهمیدید: (وݩَلاٰ تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْباٰطِلِ وتَکتُموا الْحَقَّ)؛ یعنی چه؟
حضرت برای اینکه او را از این فقر فرهنگی و بینشی بیرون بیاورند، فرمودند: «إِنَّ دِینَ اللهِ لَا یُعْرَفُ بِالرِّجَالِ بَلْ بِآیَهِ الْحَقِّ»؛ تو می خواهی حقّ را از باطل تشخیص بدهی، امّا معیار تشخیص در دستت نیست. اشخاص که معیار حقّ نیستند؛ برو ببین که اسلام چه کسی را به عنوان حقّ معرّفی می کند. برو شعور پیدا کن! با شعور دینی می فهمی که قضیّه از چه قرار است. «فَاعْرِفِ الْحَقَّ تَعْرِفْ أَهْلَهُ»؛ برو شعور فرهنگی پیدا کن و با شعور، حقّ را بشناس! بدون مبنا دنبال این و آن راه نیفت! «وَاعْرِفِ الْبَاطِلَ تَعْرِفْ أَهْلَهُ»؛ برو دنبال اینکه حقّ و باطل را بفهمی. تو فقر فرهنگی داری و باید این را برطرف کنی؛ وگرنه از این سؤال ها و شبهه ها خلاص نخواهی شد.